در سمینار علمی پژوهشی «بررسی تئاتر پس از انقلاب اسلامی» مطرح شد؛
از تاثیر شریعتی، فردید و نصر بر تئاتر پس از انقلاب تا مطالعهای در مورد ماهنامهی «نمایش»
بخشی از سمینار علمی پژوهشی «بررسی تئاتر پس از انقلاب اسلامیِ» سی و هفتمین جشنوارهی بینالمللی تئاتر فجر با ارائه چهار مقاله از سوی سیدحسین رسولی، سیدمحمد مداححسینی، غلامحسین دولتآبادی و مقالهی مشترک مرجان پورغلامحسین و میرمحمدرضا حیدری همراه شد.
به گزارش روابط عمومی سی و هفتمین جشنوارهی بینالمللی تئاتر فجر، سمینار علمی پژوهشی «بررسی تئاتر پس از انقلاب اسلامیِ» جشنوارهی سی و هفتم عصر روز شنبه، ششم بهمن با ارائه چهار مقاله توسط سیدحسین رسولی، سیدمحمد مداححسینی، مرجان پورغلامحسین/ میرمحمدرضا حیدری و غلامحسین دولتآبادی ادامه پیدا کرد.
از جمله حاضران در این نشست میتوان به نادر برهانیمرند، مهرداد رایانیمخصوص، علی عابدینی، رضا صمدپور، مهدی حامدسقائیان، محمودرضا رحیمی، محمدحسین ناصربخت، نصرالله قادری، حمید صنیعیپور، محمود فرهنگ، محسن سلیمانی، رضا خیری، محمدعلی ساربان، آرمان طیران، غلامحسین دولتآبادی، جواد تمدنی، محسن نظری، شهرام احمدزاده، محمد خمرهزاده، کریم اکبریمبارکه و... اشاره کرد.
بررسی تئاتر خصوصی ایران در بازه زمانی 1394 تا 1397
نخست سیدحسین رسولی، کارشناسیارشد کارگردانی تئاتر، روزنامهنگار و پژوهشگر تئاتر در غیاب حمیدرضا افشار، عضو هیئت علمی دانشگاه هنر تهران و نویسنده مسئول مقاله «بررسی تئاتر خصوصی ایران در بازه زمانی 1394 تا 1397 با تاکید بر نظریه و عمل اقتصادی مارگارت تاچر و فریدریش هایک» که در خارج از کشور به سر میبرد، به ارائه این مقاله پرداخت.
در این مقاله هفت جنبه مثبت برای تئاتر خصوصی ذکر شده بود که عبارت بودند از؛ کم کردن بار ترافیک گروهها و کارگردانها برای اجرا در سالنهای دولتی، حضور سلبریتیها یا چهرههای مشهور به صورتی که بیشتر تماشاگران این سالنها برای دیدن سلبریتیها میآیند، شروع فصل جدید در تئاتر ایران به گونهای که کلیت تئاتر ایران تغییر کرده است، شکلگیری سلایق مختلف تئاتری به این دلیل که سالنهای دولتی ممیزی و جهتدهیهای مشخصی دارند، روند کاهشی ممیزی و سانسورهای دست و پاگیر، ایجاد رویکرد آلترناتیو یا متفاوت نسبت به تئاتر دولتی و برچیده شدن صف طولانی برای اجرا در سالنهای دولتی.
او همچنین به شش جنبه منفی شامل عدم وجود نظارت کیفی، این که در هر تئاتر خصوصی شاهد سه اجرا در یک سالن هستیم، عدم حمایت مادی، عدم راحتی مخاطب، نداشتن هویت مشخص و حضور سلبریتیها یا چهرههای مشهور اشاره کرد.
رابطه گفتمان انقلابی و نقد تئاتر در دههی نخست انقلاب اسلامی
سیدمحمد مداححسینی، دانشجوی دکتری پژوهش هنر در دانشگاه شاهد دومین ارائهکننده در قسمتِ عصر این سمینار بود که به ارائه مقاله «نقد تئاتر و گفتمان انقلاب اسلامی (بررسی رابطه گفتمان انقلابی و پارادایمهای نقد تئاتر در دههی نخست انقلاب اسلامی ایران)» پرداخت.
او در نتیجهگیریاش به شش مسئله اشاره کرد؛ نخست این که گفتمانها برساختهی مجموعهای از عناصر همگون و ناهمگون یک کلیت اجتماعی است که باعث ساخت پارادایمهای فکری میگردند و همزمان خود نیز از این فرآشد تاثیر میپذیرند. دوم؛ پنج سازه گفتمانی آرمانشهرخواهی، بازگشت به خویشتن، غیریتسازی، نابگرایی، سمبولیسم موعودگرایانه و ثنویت هستیشناسانه جزو عناصر کلیدی گفتمان جامعه ایران در دهه شصت شمسی بوده و هست. سوم؛ این عناصر گفتمانی به شکلهای مختلف خود را در ساحتهای اجتماعی و روانی جامعه نمایان میساختند و بروز این نمایانسازی غیرقابل اجتناب بود. چهارم؛ منتقدان و نویسندگان مطبوعات تئاتری در دههی شصت به طور غیرآگاهانه یا نیمهآگاهانه یا آگاهانه در چارچوب این گفتمان به نگارش متونی در نقد آثار تئاتری میپرداختند. پنجم؛ این عناصر در قالب قضاوت و ارزیابی منتقد پیرامون تحلیل متن، شخصیتشناسی، دیالکتیک فرم و محتوا، چیدمان مراحل نگارش نقد، نشانهشناسی اجرا، صورتبندی داستان، سبکشناسی، کنشمندی دراماتیک و انتخاب و تعریف مرکزی منتقد از یک اثر اجرایی و نمایشی منجر به برونریزی گفتمانی میگردند و ششم؛ به عنوان پیشنهادی برای پژوهش های آینده میتوان گفت بررسی سخنرانیهای مدیران و نیز پیامهای مدیران دولتی به جهت آغاز به کار یا اختتام جشنوارهها در دههی شصت میتواند به عنوان موضوعی بسیار روشنگر در پژوهشهای آتی مورد استفاده قرار گیرد.
تحلیل جریانهای غالب تئاتر انقلابی در ایران با تکیه بر گفتمانهای فکری، فلسفیِ شریعتی، فردید و نصر
سومین مقاله با عنوان «تحلیل جریانهای غالب تئاتر انقلابی در ایران با تکیه بر گفتمانهای فکری، فلسفی موثر در سالهای پیش از انقلاب» بود که توسط مرجان پورغلامحسین، کارشناس ارشد نمایش عروسکی و میرمحمدرضا حیدری، کارشناس سینما ارائه شد.
در این مقاله تاثیر سه نوع تفکر؛ علی شریعتی، احمد فردید و سیدحسین نصر را به عنوان گفتمانهای فکری، فلسفی موثر در سالهای پیش از انقلاب بر جریانهای غالب تئاتر انقلابی بررسی کرد.
در ادامه به علیرضا نادری و نمایشنامه «کوکوی کبوتران حرم» به عنوان یکی از آثار شاخص متاثر از تفکر علی شریعتی اشاره شد. پورغلامحسین سپس از نصرالله قادری و متون «حرا»، «امشب باید بمیرم» و «زخم کهنهی قبیلهی منِ» او، به عنوان یکی از نمایشنامهنویسان متاثر از احمد فردید نام برد. داوود کیانیان و نمایشنامهی «صد بار اگر توبه شکستی بازآی» و «صدای پای موعود» او به عنوان متاثران از سیدحسین نصر مورد اشاره قرار گرفتند. «بانوی بینشان» از حسین فداییحسین نیز دیگر اثر متاثر از نصر برشمرده شد.
نتیجهگیری مقالهی «تحلیل جریانهای غالب تئاتر انقلابی در ایران با تکیه بر گفتمانهای فکری، فلسفی موثر در سالهای پیش از انقلاب» به این شرح بود؛ شریعتی، فردید و نصر را میتوان نمایندگان سه گونه اندیشهورزی اندیشمندان معاصر در مواجه با سنت اسلامی دانست. تفسیر سیاسی از اسلام آن گونه که در آرای شریعتی دیده میشود. تفسیر باطنی از اسلام که شکلی از آن را فردید ارائه میدهد. تفسیر سنتگرایانه از اسلام به شکلی که نصر به آن معتقد است. سه رویه در جامعه اسلامی بیشترین اقبال را یافته است. هنر انقلابی در ایران معاصر نیز از این سه سنت بیبهره نبوده و میتوان این طرز مواجهه را در آثار نمایشی این دوران به خوبی مشاهده نمود.
نقش ماهنامهی «نمایش» در شکلگیری رویکرد انتقادی در تئاتر ایران
چهارمین مقاله با عنوان «مطالعهی نقش ماهنامهی نمایش در شکلگیری رویکرد انتقادی در تئاتر ایران از 1394 تا 1397» توسط غلامحسین دولتآبادی ارائه شد.
آنچه در نتیجهگیری این مقاله مطرح شد به این شرح بود؛ با توجه به نتایج به دست آمده از استخراج محتوای سرمقالات نصرالله قادری در ماهنامهی «نمایش» در فاصلهی سالهای 94 تا 97 میتوان گفت که او با اتخاذ رویکردی انتقادی بر پایهی الیناسیون، اقتدارگرایی و صنعت فرهنگ نقشی اساسی در راستای رسالت مطبوعاتی خود ایفا کرده و در نقش وجدان آگاه جامعهی تئاتری ایران جبههی مخالفی در برابر به وجود آورندگان این شرایط تشکیل داده است.
این سمینار با نشست موضوعی تئاتر ایران پس از انقلاب اسلامی با حضور نصرالله قادری، مجید سرسنگی و مهرداد رایانیمخصوص ادامه پیدا کرد.
سی و هفتمین جشنواره ی بین المللی تئاتر فجر از 22 بهمن تا چهارم اسفند به دبیری نادر برهانیمرند برگزار خواهد شد.