از فردوسی و شکسپیر تا جوان‌ترین نمایشنامه‌نویس

سیمین امیریان،‌ روزبه حسینی و جمشید خانیان، داوران بخش نمایشنامه‌نویسی این دوره از جشنواره از میان ۳۲۳ اثر ارسالی به دبیرخانه، شش نمایشنامه را به عنوان نامزد دریافت جایزه انتخاب کردند که در مراسم افتتاحیه برگزیدگان این بخش معرفی خواهند شد.

 

دو اقتباس، از فردوسی تا شکسپیر

2 متن از میان این 6 اثر نمایشی، اقتباسی است؛ نمایشنامه «هیچ و پوچ» نوشته سهیل ملکی، برداشتی آزاد از داستان رستم و سهراب شاهنامه دارد و «شطحیات اشباح»، یک متن اقتباسی است با نگاهی غیر وفادارانه به مکبث شکسپیر.

 

از صفرِ استان‌ها تا صدِ تهران

نکته قابل تأمل در میان اسامی نامزدهای این بخش از جشنواره تئاتر فجر، سهم صفر درصدی نمایشنامه‌نویسان استانی است به‌طوری که در این بخش همه نامزدهای نمایشنامه‌نویسی از شهر تهران هستند.

 

جوان‌ترین نامزد نمایشنامه‌نویسی فجر

به‌طور کلی، بررسی میانگین سنی نمایشنامه‌نویسان در سال‌های اخیر نشان از جوان و پویاتر‌شدن هنرمندان این بخش از حوزه تئاتر دارد. این میانگین سنی در میان نامزدهای این بخش در جشنواره نیز کاملاً مشهود است به‌ طوری که در این بخش، چهار نمایشنامه‌نویس دهۀ شصتی و دو نمایشنامه‌نویس از اواخر دهه پنجاه داریم که در ادامه گزارش از آن‌ها بیشتر خواهید خواند. در این قسمت از گزارش نیز تنها به همین نکته بسنده می‌کنیم که جوان‌ترین نامزد بخش نمایشنامه‌نویسی چهلمین جشنواره تئاتر فجر، بهنام سرلک متولد 1366 است که با نمایشنامه «ایاز شیش آبجی» حضور دارد.

 

از کارشناسی نرم‌افزار تا دکترای هنر

نکته دیگری که می‌توان در این بخش به آن اشاره کرد، مقطع و گرایش تحصیلی نمایشنامه‌نویسانی است که به‌عنوان نامزد این بخش معرفی شده‌اند. از میان این 6 نامزد، تنها، سهیل ملکی است که در رشته کامپیوتر با گرایش نرم‌افزار، تحصیل کرده است و حالا با نمایشنامه «هیچ و پوچ» به رقابتی شیرین با پنج نامزد دیگر که همگی در رشته‌های هنری و مرتبط با تئاتر، مشق کرده‌اند می‌پردازد.

 

در ادامه این گزارش، مروری داریم بر داستان‌هایی که از دل این 6 نمایشنامه بیرون آمده‌اند و در کنار آن، نکاتی را که در سطر‌های پیشین به آن اشاره کردیم را بیشتر می‌خوانید:

 

«اسپوتنیک نوای یک تنهایی» از تهران

این نمایشنامه نوشته کیوان فهیمی است. فهیمی کارشناس ارشد کارگردانی و متولد 1357 است.

نمایشنامه، متنی غیر اقتباسی دارد و داستان مردی به نام کاوه را روایت می‌کند که متخصص نصب دکل‌های رادیویی است. او به اتهام همکاری با دکتر مصدق در پخش رادیویی نطق پس از کودتای 25 مرداد به چند سال زندان و سپس خدمت در یک ایستگاه تقویت رادیویی دورافتاده محکوم شده. طی دو سال حضور در ایستگاه، سعی کرده با فروغ نامزدش تماس بگیرد اما موفق نشده. حضور ستوانی متواری که با فرمانده پادگانی در آن حوالی درگیر شده و یادآوری حوادث منتهی به کودتای 28 مرداد که وی نیز به نحوی درگیر آن بوده رفاقتی بینشان شکل می‌گیرد و سعی می‌کنند با کمک به هم و استفاده امکان‌های کمی که دارند خواسته‌هایشان را عملی کرده و از وضعیتی که در آن هستند خارج شوند.

 

«استخوان در گلو» از تهران

این نمایشنامه نوشته مهرداد بقایی است که در دبیرستان هنر خوانده و متولد 1361 است.

«استخوان در گلو» متنی غیر اقتباسی دارد و داستانی را روایت می‌کند از زندگی یک زوج جوان که طی دعوای سختی که باهم می‌کنند، پای زوج دیگری که دوست خانوادگی هستند را نیز به میان می‌کشد که حقایق تلخی از یک ماجرا را فاش می‌کند. آن‌ها با روشن شدن ابعاد این ماجرا می‌فهمند که در یک بحران گیر افتاده‌اند. هریک دیگری را متهم می‌کند و مقصر جلوه می‌دهد و سعی می‌کند از مسئولیت شانه خالی کند اما در نهایت معلوم می‌شود که هر چهار نفر آن‌ها به نوعی در شکل‌گیری این ماجرا سهیم هستند.

 

«ایاز شیش آبجی» از تهران

این نمایشنامه نوشته بهنام سرلک است که در مقطع کاردانی، سینما و تئاتر خوانده و متولد 1366 است.

«ایاز شیش آبجی»، متن غیر اقتباسی دارد و داستان خانواده‌ای را روایت می‌کند که در منطقه نازی‌آباد استان تهران زندگی می‌کنند؛ این خانواده که پدرشان 20 سال قبل آن‌ها را ترک کرده است به سختی گذران زندگی می‌کنند. ایاز نام تنها برادر این خانواده است که از راه فروش مواد مخدر مخارج منزل را می‌دهد؛ اما ایاز یک ویژگی مهم دارد و آن غیرت بسیار زیاد او بر روی پنج خواهرش است. ششمین خواهر ایاز از مادر ناتنی او در کانادا است که هیچ‌کس از وجود او خبر نداشت و حال می‌خواهد به ایران بیاید تا سهم زمین زعفرانیه پدر را به هریک از فرزندان بدهد. ایاز اما یک مشکل بزرگ دارد...

 

«شطحیات اشباح» از تهران

این نمایشنامه را سعید رضا خوش‌شانس نوشته است. او دکترای هنر دارد و متولد 1365 است.

«شطحیات اشباح»، یک متن اقتباسی است با نگاهی غیر وفادارانه به مکبث شکسپیر. در این نمایشنامه؛ سمیه و امیر به عنوان مستأجر در واحد طبقه دوم در خانه خسرو زندگی می‌کنند. امیر که کارگر جوشکار اسکلت‌های فلزی است بر اثر حادثه از ارتفاع سقوط می‌کند و دیگر نمی‌تواند به کار خود ادامه دهد. در این زمان خسرو پیرمرد صاحب‌خانه دچار بیماری آلزایمر می‌شود و سمیه از هراس بی‌خانه‌مانی تصمیم می‌گیرد با استفاده از زوال عقل خسرو خانه را به نام خود کند و سپس او را با قرص‌های خودش مسموم کند. هرچند پی‌رنگ این اثر واضح است اما در ساختار روایی دارای ویژگی‌های خلاق و بدیعی است.

 

«مدیترانه‌ای» از تهران

این نمایشنامه نوشته پیام لاریان، کارشناس ارشد کارگردانی است. لاریان متولد 1360 و نامی آشنا در حوزه نمایشنامه‌نویسی دارد.

متن غیر اقتباسی این نمایشنامه، دو روایت از دو زندگی است؛ یکی از پایان جنگ تحمیلی به جلو و دیگری از زمان حال به عقب. ادریس سیف که دانشجوی تئاتر بوده از جنگ بازگشته و در خلال سال‌های آتی تلاش می‌کند وضعیت خود را در زندگی خانوادگی و تحصیلات پی گرفته و به ثبات برساند. او پس از ازدواج نافرجامش با زنی به نام ماهور ازدواج کرده و به فرانسه رفته و در آنجا بر اثر جراحات باقی‌مانده از جنگ می‌میرد. از سوی دیگر بابک شریف از زندان آزاد می‌شود و در زندگی رو به گذشته‌اش خاطراتش را با دختری به نام ماهور مرور می‌کند. این دو زندگی در یک تاریخ به هم تلاقی پیدا می‌کنند و سرنوشت هر دوی این افراد گویی به یک چیز گره خورده است. دریای مدیترانه.

 

«هیچ و پوچ» از تهران

این نمایشنامه، اثر سهیل ملکی است که کارشناسی نرم‌افزار خوانده و متولد 1358 است. «هیچ و پوچ» برگرفته از داستان رستم و سهراب شاهنامه است که با نگاهی آزاد درباره یک خانواده بی‌بضاعت در دوران قاجار و دغدغه‌‌های آنان و نهایت کشتن فرزندشان می‌پردازد و… طی این داستان چند آسیب اجتماعی طرح می‌شود که از مشکلات اصلی بحران‌های خانوادگی و اجتماعی امروز است. ازجمله روابط عاطفی مجازی، خیانت زوجین، بیماری ایدز، سقط جنین و... و در عین حال تلاش شده که نگاهی واقعی و بی‌طرفانه نسبت به شخصیت‌های نمایش وجود داشته باشد.

 

یاد‌آور می‌شود، چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر از ۱۴ تا ۲۶ بهمن به دبیری حسین مسافر آستانه برگزار می‌شود و اخبار آن در سایت fitf.ir در دسترس است.

 

گزارش از سودابه زیارتی