در حال بارگذاری ...
نقد و تحلیل نمایش «فنجان در طوفان چای» به نویسندگی و کارگردانی مرتضی مرتضوی‌راد

آگاهی و درمان بیماری‌­ها

عرفان پهلوانی: بسیاری از اندیشمندان جامعه‌­شناسی ایرانی بر این باور هستند که برای گشودن گره­‌های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و حتی خانوادگی روزگار اکنون ایران، می‌­بایست نگاهی انتقادی و آسیب­‌شناسانه به تاریخ معاصر این سرزمین اهورایی داشت. هم­چنین بیشتر آگاهان بر چندوچون ایران و ایرانیان، تاریخ معاصر را از ریخت­‌یابی انقلاب مشروطه تا امروز ما ارزیابی کرده‌­اند و علت این ارزیابی ویژگی­‌های مشترک و شاید از این اشتراک مهم‌­تر، واکنش‌­ها و رفتارهای تکرار‌شده­ ایرانیان از مشروطه تا امروز است. بر این مایه، شاید بتوان گفت که بر هر ایرانی فرهیخته واجب و برای او ضروری است که مطالعه­ ژرف و انتقادی پیرامون تاریخ معاصر سرزمین آریاییان داشته باشد. روشن است که نظرات کلی، سطحی و کلیش‌ه­ای و واکنش‌­های شعاری نه‌تنها کارگشا نخواهند بود، بلکه ممکن است به بیراهه و ویرانکده منتهی شوند.

نمایش «فنجان در طوفان چای»، از کم‌­شمار نمونه­‌های هنر نمایش است که تلاش کرده است به دور از ستایش­‌های بی‌­مورد و افراطی یا فحاشی­‌های دور از خرد و هوش نسبت به گذشته­ معاصر باشد. این نمایش می­‌کوشد واکنشی هنرمندانه، تحلیلی، جزئی‌­نگرانه و ژرف‌­اندیشانه نسبت به امروز و دیروز هم‌­عصر داشته باشد. واکنشی آمیخته از استنادهای تاریخی و نیز تخیل هنرمندانه؛ نمایشی بهره‌­مند از دغدغه‌­مندی مسئولانه نسبت به ایران و برخوردار از زیبایی­‌شناسی فرهنگ و هنر ایرانی و به‌­ویژه نمایش‌­های ایرانی که از مؤلفه‌ها و مصداق‌­های آن می­‌توان به سکوی نمایش ایرانی، میزانسن‌­های چهار سو، حضور کاراکتر سیاه، روایت‌­گری نمایشگرانه؛ ترانه‌­ها، دست‌­افشانی و پایکوبی‌­های شادانه و... اشاره کرد که رمز و راز هر کدام از این مؤلفه‌ها و مصداق­‌ها را می­‌توان از دیدگاه نشانه­‌شناسی کاوید و بررسی کرد.

در برخی منابع آمده است شماری از اهل عرفان بر این باورند که حقیقت یک جام آینه بود که در روز ازل افتاد و شکست؛ هر تکه از آن در برِ یکی از انسان­‌ها قرار گرفت و ناخوش آنکه شماری از آدم‌­ها دچار این توهم می‌­شوند که کلیت حقیقت، آن ذره‌ای است که در دست آن­‌ها قرار دارد؛ اما حقیقت اصلی دگرباره در روز موعود ریخت خواهد یافت؛ در آن هنگامه که تکه‌­های آن جام آینه­ آسمانی دوباره به هم بپیوندند.

توهم یادشده، مخاطره­ جزم‌­اندیشی را در پی خواهد داشت و یکی از زیباترین و هوشمندانه‌­ترین فرآیندهایی که می‌تواند ما را از باتلاق جزم­‌اندیشی برهاند، گسترش و افزایش گفتمان انتقادی و نهادینه شدن اندیشه­ نقد و گفت‌وگو است. نمایش «فنجان در طوفان چای»، گفت‌وگویی دراماتیک و انتقادی است پیرامون دردهایی که به گفته­ خود نمایش بیماری­‌هایی هستند که (هزارساله برای آن‌­ها درمانی پیدا نشده است). آری، شاید باید برای تحلیل عمیق­‌تر چالش­‌های معاصر و امروز، سده‌­های گذشته و روزگار پیش‌تر را با نگاهی دوباره و چندباره، ژرف­تر و هوشمندانه‌­تر بررسی کرد. تعارف‌­ها را کنار بگذاریم، از ممیزی نابخردانه و هراس‌­آلود دیگران دست بکشیم، خودسانسوری­‌ها را ناکارآمد بدانیم و باور کنیم که پذیرفتن درد، نخستین گام درمان است. باید از منفعت‌­طلبی شخصی دست کشید، مصلحت­‌اندیشانه صلاح مملکت را دریافت و با واقعیت‌­ها روبه‌­رو شد، اگر می­‌خواهیم پاسخی درخور برای تاریخ پس از خود به یادگار بگذاریم و خویش‌کاری مسئولانه­ خود را شرافتمندانه به انجام رسانیم. بهره‌­مند از این نگاه است که کاراکتر دکتر نمایش فنجان در طوفان چای، در پایان، بارها فریاد برمی‌­آورد: ما بیماریم، بیماری‌مون درمان نداره، چون آگاه نیستیم...

چه خوش که نمایش «فنجان در طوفان چای»، تلاش می­‌کند از پروپاگاندا و شعارزدگی دوری کند؛ برخوردار از این مرام است که این نمایش می‌­تواند از سطح گذر کند و دارای لایه‌­های ژرف­‌ساختی شود. لحظه­‌های کمیک این نمایش، به‌­ویژه با حضور کاراکتر یاقوت و بازی خوش‌­انرژی و تماشایی مرتضی ایجادی ستایش‌برانگیز هستند. به‌­راستی تلاش هنرمندانه­ یکایک بازیگران این نمایش، ویژه‌­تر محمدامین امامی در نقش لستر و محمدصادق مقدسیان در نقش دکتر، ستودنی است. همه­ آن­‌ها کوشیده‌­اند افزون بر دریافت و درک درست و عمیق از کاراکتر، ارائه‌ای به‌­اندازه، زیبا، گیرا و تأثیرگذار داشته باشند.

هگل در جایی نوشته است: «تاریخ همواره دو بار تکرار می‌­شود.» اندیشمندی دیگر که روزگاری دانشجوی هگل بوده، بر این گفته افزوده است: «بار نخست به ریختار تراژدی و بار دوم به ریختار کمدی»! بی­‌گمان دوستداران راستین ایران و ایرانیان ­می‌­بایست با پویش­‌های فرهنگی درخور، مانند آفرینش نمایش «فنجان در طوفان چای»، از تکرارهای چندین‌باره‌ اشتباه‌­های تاریخ معاصر و پیش از آن جلوگیری کنند. دیالوگ‌­های نمایش «فنجان در طوفان چای» درخور درنگ و اندیشه هستند؛ از این روی که دراماتیک هستند. گفت­‌وگوهای این نمایش افزون بر ایجاد درگیری، دارای ویژگی پیش‌­برندگی هستند و پرداخت خوبی را از کاراکترهای «فنجان در طوفان چای» ارائه می­‌دهند. آکسسوار و ابزار به‌کاررفته در طراحی صحنه­ نمایش «فنجان در طوفان چای»، با ظرافت اندیشه طراحی شده‌­اند و برترین آن­‌ها بشکه­‌های نفت هستند. نفت، این حامل انرژی جاودانه که تاریخ ایران و جهان را به پیش و پس از اکتشاف و استخراج خود تقسیم می‌کند. تلاش برای روزآمد کردن شیوه­‌ها و شگردهای نمایش­‌های سنتی ایران، دیگر ویژگی ستایش‌برانگیز «فنجان در طوفان چای» است.




مطالب مرتبط

کارگردان راه‌یافته به بخش تئاتر دانشجویی جشنواره تئاتر فجر مطرح کرد

حضور در جشنواره فجر باعث شد به ادامه مسیر امیدوار شوم
کارگردان راه‌یافته به بخش تئاتر دانشجویی جشنواره تئاتر فجر مطرح کرد

حضور در جشنواره فجر باعث شد به ادامه مسیر امیدوار شوم

افشین حسنی‌کیا، کارگردان نمایش «اوبِرمِنش» با بیان اینکه در چند سال اخیر به دلیل هزینه‌ بالای سالن‌های خصوصی، موفق به اجرای آثارم نمی‌شدم، گفت جشنواره فجر فرصتی به من داد تا دوباره به ادامه مسیر امیدوار شوم.

|

نظرات کاربران