آزادی‌خواهی بهار، روایت مدرن و مقاومت برابر ابتذال سرعت

به گزارش ایران تئاتر، چهارمین جلسه نقد و بررسی آثار بخش مسابقه و مرور صحنه‌ای چهل‌ودومین جشنواره تئاتر فجر، روز پنج‌شنبه، پنجم بهمن، در تالار مشاهیر مجموعه تئاتر شهر با حضور عوامل تولید نمایش‌های روز چهارم جشنواره و علاقه‌مندان تئاتر برگزار شد و علی‌رضا نراقی، عرفان پهلوانی و محمدحسن خدایی به عنوان منتقدان این نشست، نمایش‌های «مَچ مَدَک»، «مرغ سحر» و «شب سوئیت» نقد و بررسی کردند.

باید در برابر ابتذال سرعت، مقاومت کرد

در اولین بخش از این جلسه، نمایش «مَچ مَدَک» از استان سیستان و بلوچستان، به نویسندگی «نصیر ملازهی» و کارگردانی «صادق سهرابی» مورد بحث و بررسی قرار گرفت. کارگردان این نمایش با اعلام این مطلب که پیش‌تر، این متن با ساختاری دیگر نوشته و اجرا شده ‌بود، افزود: «در پی آن بودیم که قصه‌ای را روایت کنیم تا نزدیکی زیادی با فرهنگ و زیست­‌بوم منطقه داشته­ باشد و به همین منظور این نمایشنامه مورد بازنویسی قرار گرفت.»

علیرضا نراقی، منتقد این بخش از نشست، با اشاره به این موضوع که پیوسته باید فاصله­‌ای نقادانه میان نمایشگر و تماشاگر وجود داشته­ باشد و اگر وجود نداشته ­باشد، یکی ­شدن نمایشگر و تماشاگر ممکن نمی­‌شود، افزود: «هر نمایش باید به حس وحدت و یکی ­شدن بین نمایشگر و تماشاگر برسد که البته این موضوع در پایان نمایش «مَچ مَدَک» روی داد. نکته جالب توجه در این نمایش، المان نخل است که به معنای انسان و باروری است و در این اثر، به جای رویش از زمین، از آسمان روی زمین فرود می‌آید. درباره فضای نمایش هم، باید به این نکته اشاره کرد که تالار اجرای نمایش، هم از نظر پهنه و هم از نظر ارتفاع سقف، برای نمایش شما کوچک بود. در صورت انتخاب سالنی بزرگ‌تر، این نمایش می‌­توانست القای بیشتری از طبیعت به ذهن مخاطب داشته ­باشد. نمایش «مَچ مَدَک»، تئاتر مکث و تأنی است و باید در برابر ابتذال سرعت که دارد ما را با خود می‌­برد، مقاومت کرد.»

سهرابی، کارگردان نمایش هم در بررسی بیشتر نمایش خود گفت: «طی شش ماه تمرین، ما به جایگاه و کاربرد موسیقی در نمایش خود دست یافتیم. نظر من هم این است که من هنوز به مطلوب مورد نظر خود در ایجاد ارتباط ذهنی با تماشاگر نمایش خود نرسیده‌­ام. من حتی از دیالوگ­‌های فارسی استفاده کردم ولی دیدم فضای داستان شکسته می‌­شود.»

در ادامه، دشتی، تهیه‌­کننده این نمایش نیز با اشاره به اینکه در هنر تئاتر می‌­توان نفس به نفس با تماشاگر پیش رفت و نگرش تماشاگر در این راه مهم است، یادآور شد که بسیاری از هنرمندان فقط به فکر گیشه بوده‌­اند و رسالت خود را فراموش کرده­‌اند، درحالی‌که مناطق مختلف ایران، سرشار از سوژه­‌های ناب و خوب است.»

بررسی وجه سیاسی و آزادی‌خواهی بهار

در بخش دوم جلسه، نمایش «مرغ سحر» از استان خراسان رضوی، به نویسندگی «آرش خیرآبادی» و کارگردانی «رضا حسینی» مورد بررسی منتقدان قرار گرفت. «عرفان پهلوانی»، منتقد این بخش، با نگاهی به تولید آثار بیوگرافیکال در درام ایرانی، تولید آثار رده بیوگرافی یا پرتره از مفاخر هنری و ادبی در تئاتر را دارای پیشینه زیادی دانست ولی تولید چنین آثاری در هنر-صنعت سینما را دارای جایگاه برجسته‌­تری دانست.

او گفت: «درباره ملک­‌الشعرای بهار، دو جنبه ادبی و سیاسی این شخصیت مورد نظر قرار دارد. در بررسی جزئیات اجرای نمایش «مرغ سحر» باید گفت که وجه سیاسی این شخصیت مورد بررسی قرار گرفته ­است که البته تا حدی دچار شعارزدگی می‌شود و این رویکرد به اجرا آسیب می‌­رساند. همچنین علت و توجیه حضور گروه همسرایان در نمایش، محل پرسش و مورد بحث من است، چراکه حذف آن‌ها هیچ آسیبی به جریان جاری نمایشنامه وارد نمی­‌کند.»

حسینی، کارگردان نمایش نیز در پاسخ گفت: «بهار دارای وجوه مختلف شخصیتی بود که من تلاش کردم تا از وجوه ادبی و هنری این شخصیت فاصله بگیرم و تنها وجه سیاسی و آزادی‌خواهی او را مورد بررسی قرار دهم.»

«شب سوئیت» دارای یک روایت خطی و یک روایت مدرن است

در سومین بخش جلسه نقد و بررسی آثار جشنواره تئاتر فجر، نمایش «شب سوئیت» از استان تهران، به نویسندگی و کارگردانی کیانوش احمدی مورد بررسی قرار گرفت. محمدحسن خدایی، منتقد این نمایش، به بازگویی داستان این نمایش پرداخت و گفت: «نمایش درباره یک خانواده است که پدر آن‌ها به‌تازگی به قتل رسیده ­است و اکنون، خانواده در حال تصمیم­‌گیری درباره اعدام یا بخشش قاتل پدر خود است.»

احمدی، کارگردان نمایش نیز در بیان جزئیات نمایش خود گفت: «نمایش ما دارای یک روایت خطی و یک روایت مدرن است. در روایت خطی زندانیان، و در روایت مدرن، خانواده مقتول مورد بررسی قرار می‌­گیرند.