در حال بارگذاری ...
نقد نمایش فاجعه

هزار و یک راه برای رفتن

توضیح:این نقد،محصول اعضای کانون ملی منتقدان ایران است و جشنواره تنها امکان انتشار آن را در پایگاه رسمی اطلاع رسانی خودفراهم کرده است و بازتاب دهنده دیدگاه سازمان جشنواره درباره آثار حاضر در جشنواره نیست.

علی جعفری فوتمی (عضو کانون ملی منتقدان تئاتر ایران)

 

(امتیاز منتقد به نمایش ***)

 

کمپانی شناخته شده و پرآوازه سنورسرانوی اسپانیا امسال و در سی وچهارمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر با اجرای دونمایش "خانه ای در آسیا" و "فاجعه" حضور چشمگیری داشت و به جرات می توان گفت بعد از اجرای نمایش "هملت" به کارگردانی "توماس اوسترمایر" از کشور آلمان، در بخش بین الملل، حضور گروه سنور سراتو بیشترین توجه مخاطبان و علاقمندان را به خود جلب کرد. نمایش " فاجعه" را می توان تکمله ای بر نمایش "خانه ای در آسیا" دانست. چرا که "فاجعه" چه در محتوا و چه در تکنیک تولید و اجرا دقیقا بر همان شالوده ای بنانهاده شده بود که "خانه ای در آسیا"! به بیانی دیگر می توان"فاجعه"را حاصل بسط وگسترش نمایش پیشین  سنور سرانو دانست.

اما درباره این نمایش ذکر چند نکته ضروری است:

اول: همواره راه های تازه و جذابی برای نمایش وجود دارد. در سالیان اخیر پیاپی فاصله تئاتر و نمایش بیشتر وبیشتر شده است و به همین دلیل مفهوم کلاسیک درام هرروز بیش از پیش توسط هنرمندان پیشرو به چالش کشیده می شود. "فاجعه" عمیقا از مفهوم تئاتر کلاسیک دور است و به هیچ عنوان در پی ساختن بنایی تئاتریکال نیست. بیان دراماتیک در "فاجعه" با زبانی بینارشته ای شکل می گیرد و در برقراری ارتباط با مخاطب و تبیین محتوا از همه ابزارهای مورد نیاز (بی آنکه در قید و بند نسبت مالوف آنها با تئاتر باشد) از تصویر و تکست و اشکال مختلف موسیقی گرفته تا بو و صدا و بازی سازی و فن آوری های رایانه ای در تولید انواع و اقسام افکت  در مواقع نیاز بهره می برد.اگر در تئاتر به مفهوم کلاسیک آن امروزه از مولتی مدیا برای تسهیل انتقال مفهوم یا حتی ایجاد تنوع بصری و حسی در مخاطبان بهره برده می شود. " فاجعه" میکرو تئاتر تکنیکالی است که برپایه فن آوری های چندرسانه ای بنا شده است.توجه به این نکته ضروریست که یکی از ویژگی های قابل توجه و چشمگیر نمایش، تولید مولتی مدیا به شکل زنده و در لحظه است (همین نکته به تاکید بر وابستگی "فاجعه" با مفهوم تئوریک هنرنمایش و دور شدن آن از حوزه سینما می انجامد.)گرچه سنور سرانو خودراحتی به همین تعریف هم محدود نمی کند و هرکجا که لازم باشد مرز میان تولید مولتی مدیا درلحظه و بازنمایش آنچه پیشتر تولید شده است را می شکند. به عنوان نمونه صحنه خارج شدن بازیگران از سالن و رفتن آنها به پشت بام را به یاد بیاورید. در لحظه ای، بی آنکه از ابتدا نشانهقابل تشخیصی به مخاطبان نموده شود، فیلم تولید شده از قبل جایگزین تصویر فعلی می شود و داستان ادامه می یابد. هرچند که یکی از تفاوت های "فاجعه" با "خانه ای در آسیا" (نمایش پیشین همین گروه در جشنواره) تاکید ویژه ای است که در این نمایش (فاجعه) بر عنصر بازیگر(بازی ساز) وجود دارد.

دوم: چه کسی گفته که دوران طرح مفاهیم جدی در تئاترگذشته است؟ گرچه شاید در این سالها به تناسب افزایش تاکید و توجه نمایشگران به شیوه و فرم های تازه و جذاب اجرای نمایش و استفاده از فن آوری های متنوع برای جلب بیشتر نظر مخاطب اندک اندک از توجه به غنای محتوا کاسته شده و هراس از شعارزدگی در محتوا باعث پرهیز عامدانه آفرینندگان نمایش از بیان مفاهیم عمیق سیاسی، فلسفی یا اجتماعی شده است.اما توجه به ماهیت و فلسفه تمدن و طرح سوال، بی آنکه شعارزده و سطحی به نظر برسد،بن مایه محتوایی نمایش "فاجعه" است. چهار بازیگر و هزاران پاستیل خرسی،فاجعه‌ای جهانی به‌وجود می‌آورند. افسانه‌ای از تمدن (از ابتدا تا کنون) که با یک فاجعه پایان می‌یابد. در جهان نمایشی "فاجعه" همه چیز هست. از آتشفشان وزوو و فاجعه پمپئی یا انفجار بمب اتمی در هیروشیما و ناکازاکی گرفته تا کوره های آدم سوزی اردوگاه آشوویتس و انفجار نیروگاه اتمی چرنوبیل! تصور می کنم در بخش محتوا هم به راحتی می توان "فاجعه" را تالی "خانه ای در آسیا" دانست.اگر در "خانه ای در آسیا" ماجرای قتل اسامه بن لادن و ارتباط سازمان القاعده با لایه های مختلف سیاسی آمریکا مجال طرح سوال برای سنور سرانو را فراهم کرده بود، اینبار سرانو به سراغ موضوعی گسترده تر رفته است. "فاجعه" تمدن را وامی کاود و در خلال این واکاوی، اصلی ترین سوالات خودرا مطرح می کند: به راستی کدام دردناک تر است؟ کوره های آشووتس یا انفجارچرنوبیل؟

سوم: نگارنده هردو نمایش "خانه ای در آسیا" و "فاجعه" را در نخستین نوبت اجرا تماشاکرده است و از اتفاق هردو اجرا با مشکلات سخت افزاری (مثل قطع شدن ناگهانی کابل دوربین یا توقف یکی از نرم افزارها) همراه بود که در اولی باعث توقفی کوتاه در اجرای نمایش و دردومی باعث پدید آمدن اختلالاتی دیگر شد. شیوه رویارویی عوامل نمایش با این حوادث ناخواسته و پیش بینی نشده و سعی در برطرف کردن مشکل همراه با حفظ خونسردی باعث شد علی رغم وقفه هایی که در اجرای نمایش پیش آمد، روند ارتباط مخاطبان با نمایش دچار وقفه نشده و تماشاگران همچنان با علاقه به تماشای هردو نمایش بنشینند.

سخن آخر اینکه حضور کمپانی سرانو در جشنواره و اجرای دو نمایش "فاجعه" و "خانه ای در آسیا" به آنها که تصور می کنند هنر نمایش باید همواره و الی الابد تابع قرارداد های مالوف تئاتر باشد و هرگونه تلاش برای عبور از این قراردادها به شکست منجر خواهد شد و همچنین به آنها که برای اندازه گیری قد و قواره هرشکلی از نمایش خط کش ثابت و لایتغیری دارند، نشان داد که مرزهای نمایش بسیط و گسترده است و جادوی صحنه همچنان می تواند اشکال واقسام گونه گونی را پیش چشم تماشاگران مشتاق بگستراند.




نظرات کاربران