کارگاه های آموزشی، معرف تئاتر علمی

یکی از این برنامه های جنبی برگزاری کارگاه های آموزشی است که نشان دهنده رویکرد آکادمیک و نگاه علمی و آموزشی این جشنواره است. بی شک پیشرفت تئاتر ما در گرو بالا بردن سطح آگاهی و نگاه علمی به این هنر خواهد بود و این مهم میسر نمی شود مگر با برنامه ریزی و برگزاری نشست ها و کارگاه های علمی. مسلما برگزاری کارگاه های چند روزه که به بهانه های مختلف همچون جشنواره تئاتر فجر برگزار می شود نمی تواند تمام خلاء های موجود را برطرف کند ولی می تواند جرقه ای باشد برای ذهن های پرسش گر . آشنایی با اساتید بین المللی و هنرمندان خارجی و نزدیک شدن به دیدگاه ایشان می تواند کمک شایانی باشد برای مخاطبانی که در جستوجوی سوالات بیشمار هستند. در سی امین دوره جشنواره تئاتر فجر نیز همچون دوره های پیشین بخش کارگاه‌های آموزشی و نشست‌های تخصصی با رویکرد آموزشی- پژوهشی و بهره‌گیری از استادان برجسته حوزه‌های گوناگون هنر نمایش از کشورهای مختلف، برگزار خواهد شد. این بخش شامل چهار کارگاه، چهار سمینار و یک نمایش عکس است که استفاده حداکثری هنرمندان، دانشجویان، استادان دانشگاه و هنردوستان از این برنامه ها هدف اصلی برگزارکنندگان است.
نگاهی خواهیم داشت به عنوان و اهداف کارگاه‌ها و نشست‌های تخصصی در این دوره از جشنواره:

1- سمینار "مدیریت تئاتر چیست؟"
در این نشست تخصصی مدیر سابق کمدی فرانسز با ارائه مثال‌هایی از نحوه مدیریت تئاتر در این مجموعه (کمدی فرانسز) و تئاترهای دیگری که وی مدیریت آنها را بر عهده داشته به بیان مبانی اصلیمدیرت در حوزه هنری می پردازد. این سمینار در دو بخش برگزار می شود: در بخش اول ژاک لسل به بررسی مدیریت کلان تئاتر در فرانسه می پردازد و در بخش دوم به طور خاص تر و با ارائه نحوه کار خود در کمدی فرانسز به بررسی مبانی مدیریت هنری خواهد پرداخت.

2- سمینار "میزانسن چیست؟"
ژاک لسل کارگردان پر تجربه فرانسوی در این سمینار به بیان مبانی کارگردانی می پردازد. وی با استفاده از یک متن کلاسیک (مدرسه زنان از مولیر) در طی دو جلسه به همراه شرکت کنندگان در سمینار به بررسی نحوه برخورد با متن از ابتدا تا مرحله اجرا خواهد پرداخت. لسل دسامبر ۲۰۱۱ نمایشنامه مدرسه زنان را در کمدی فرانسز به روی صحنه برد. سبک کار این کارگردان کهنه کار "نئو کلاسیک" است.

3- سمینار "خلاقیت بازیگر از سنت تا مدرنیته، ماورای مرزهای فرهنگی"
در کشورهای چون چین و ژاپن، با توجه به قدمت و غنای مراسم آیینی و نمایشی، بازیگران و کارگردانان همواره با استفاده از این پیشینه به خلق آثار مدرنی میپردازند که هویّت کاری آنها را تشکیل می دهد. بدین معنا که با وجود تفاوت سبک کارگردانان مختلف، تئاتر مدرن ژاپنی دارای هویتی خاص است. در این کارگاه ژان ماری پرادیه، رئیس خانه علوم انسانیپاریس- شمال و بنیان گذار خانه صحنه شناسیاقوام (اتنو سنولوژی) به بررسیچگونگی این اتفاق و نحوه برخورد هنرمندان مدرن با سنتها می‌پردازد.

4- سمینار "بازی با فضا در مکان های غیرنمایشی"
در این سمینار، ژان ماری پرادیه به بررسی چگونگی استفاده از عوامل نمایشی در مکان‌های که برای تئاتر پیش‌بینی نشده‌ اند می‌پردازد.

5- کارگاه "میزآنسن، افسانه شخصی اجراگر"
در این کارگاه عملی، به بررسیو ساخت پرفورمنس، با استفاده از افسانه شخصی اجراگر ( personal mythology of performer) پرداخته می شود. در اینجا از اتو بیوگرافی به عنوان منبع خلاقیت استفاده می شود.هدف این کارگاه این است که با استفاده از تمرینات فیزیکی به دست آماده از تئاتر فیزیکال، حرکات موزون، سیرک و بوتو به عنوان وسیله و تکنیک بدنی برای خلاقیت، دست به تلاشی برای پیدا کردن منبع اصلی و رفرنس حرکت خلاقه بزند. در کارگاه به کار روی بدن به‌عنوان مکان جغرافیائی که "درام" و "قصه" در آن اتفاق میافتد، پرداخته می‌شود. در واقع سوال اصلی این کارگاه، بدن به عنوان یک امکان، مکان و موضوع وجود پرفورمنس است.

6- کارگاه "بدن در سایه‌ها"
کارگاه بدن در سایه، به بازیگر کمک می کند تا با استفاده از سایه خود بتوانند به حرکات سیال بدنی دست یابد و با خلق تصاویر مختلف از سایه خود، بازیگر دوم(که همان سایه‌اش هست) را به نزد خود فراخواند.

7- کارگاه "ماسک و پرسونا"
این کارگاه هم برای بازیگران و هم برای کارگردانان در نظر گرفته شده، در فرایند فشرده این کارگاه شرکت کنندگان با زدن نیم ماسک های مختلف بر صورت خود و از طریق بازی های خود انگیخته به کشف شخصیت‌های نهفته در ماسک‌ها می‌پردازند و تخیلات و تصوراتشان را رها می‌سازند. این نیم ماسک‌ها به عنوان کاتالیزوری برای آزادسازی انگاره فرد عمل می‌کنند. برایان دالی، آموزش دیده مکتب ژان لکوک و کارگردان و نویسنده معروف کانادایی، هدف از این کارگاه را در این می داند که «نیم ماسک ها» بازیگران را برای خلق شخصیت‌های کاملاً فرم یافته ای هدایت می کنند، شخصیت هایی آپولونی و دیونوزوسی، کمدی و تراژدی و در نهایت جسارت و زیرکی. این نیم ماسک‌ها که به بازیگران اجازه صحبت نیز می دهد سبب اکتشافات کلامی و فیزیکی خلاقانه در بازیگر می‌شود.

8- کارگاه "ارتباط تنفس و تصور"
پاتریک رامیو بازیگر و استاد دانشگاه در آمریکا و فرانسه، در این کارگاه با استفاده از ابزاری همچون تنفس و موسیقی فولکولور به دنبال رسیدن به یک بازیگر بدون مرز و محدودیت است. تمرینات او بر پایه تنفس و حرکات بدنی قرار گرفته و معتقد است جهان ما(بازیگر) بر اساس تجربه و تصور به وجود آمده است، به همین دلیل ما به دنبال پرورش بازیگرانی هستیم که آزادانه کار می‌کنند و به دور از مرز بندی و کلیشه های از پیش تعیین شده هستند.

9- نمایشگاه عکس آخرین اجرای رابرت ویلسون به نام«زندگی و مرگ مارینا آبراموویچ» با حضور عکاس (امید هاشمیان) و جلسات پرسش و پاسخ پیرامون مبحث پرفرمنس آرت است. امید هاشمیان دانشجوی دکتری فیزیکال تئاتر سوربون فرانسه است و از شاگردان و همکاران مارینا آبراموویچ و رابرت ویلسون است.

آشنایی با مدرس کارگاه «بازی با فضا درمکان های غیر نمایشی»

«ژان ماری پرادیه» هنرمند فرانسوی و استاد ممتاز دانشگاه پاریس 8 و مدیر دپارتمان تئاتر تا پیش از بازنشستگی در سال 2009 است. این هنرمند مراکشی اصل متولد 15 مارس 1939 و دارای دو مدرک دکترا در روانشناسی و ادبیات است. وی سال 1969 از رساله روانشناسی با موضوع "تحلیل گفتارهای بازیگران جوان" و 1980 از تز دکترای خود درباره "پدیده تئاتری" دفاع کرده است. 
پرادیه سال ها در مؤسسه ممتاز دانشگاه تولوز تدریس و در آنجا با گروه های تئاتر تجربی آشنا شد، وی سپس لابراتوار تئاتر مونت ویدئو را پایه گذاری کرد. این هنرمند بعدها با کمک آلینا اُبیدنیاک(مدیر تئاتر نوروید) نخستین گردهمایی بین المللی درباره چشم اندازهای تئاتر را سازمان داد. پس از آن به دپارتمان تئاتر دانشگاه پاریس 8 رفت و در آنجا گروه پژوهش میان رشته ای بر روی رفتارهای چشمگیر و دیدنی انسان ها را پایه گذاری کرد. پرادیه پس از مذاکره برای تأسیس این رشته در یونسکو و خانه فرهنگ جهان، خانه صحنه شناسی اقوام«اِتنوسولوژی» را بنیان گذاشت. 
از دیگر فعالیت های او می توان به معرفی و اجرای لابراتوار میان رشته ای اعمال تماشایی و چشم گیر در دانشگاه مختلف با هدف جستجوی همکاری میان هنرمندان و دانشمندان اشاره کرد. وی مدیر علمی مجله قوم نگاری را نیز بر عهده دارد. از آثار مکتوب پرادیه می توان به «اقوام؛ تئاتر مردم» و «صحنه و کارخانه بدنها؛ صحنه شناسی قومی نمایش زنده در غرب » اشاره داشت.
سمینار«بازی با فضا در مکان های غیرنمایشی» در روزهای 7 و 8 بهمن ماه از ساعت 9 تا 11 و 30/11 تا 30/13 در سالن کنفرانس مجموعه تئاترشهر برگزار خواهد شد.

آشنایی با مدرس کارگاه «ارتباط تنفس و تصور»

پاتریک رامیو (Patrick Rameau) هنرمند آمریکایی متولد 1960 است. او استاد آکادمی هنرهای دراماتیک امریکا، دانشگاه کُرنل (Cornell university) و کالج سونی (SUNY ) نیویورک است. رامیو در 27 ساله گذشته به عنوان مدرس و بازیگری موفق در آمریکا و فرانسه در عرصه تئاتر و سینما درخشیده است.
این بازیگر تئاتر و سینما، در این کارگاه با استفاده از ابزاری همچون تنفس و موسیقی فولکلور، در پی رسیدن به یک بازیگر بدون مرز و محدودیت است.وی در تمرینات خود بر پایه تنفس و حرکات بدنی در پی کشف قوه تخیل بازیگر است. رامیو معتقد است جهان بازیگر بر اساس تجربه و تصور به وجود آمده است؛ به همین دلیل وی به دنبال پرورش بازیگرانی است که آزادانه کار می کنند و به دور از مرزبندی و کلیشه‌های از پیش‌تعیین شده هستند.
کارگاه «ارتباط تنفس و تصور» از 6 تا 10 بهمن ماه از ساعت 9 تا 13 در تماشاخانه سنگلج برپا خواهد شد.

آشنایی با مدرس کارگاه آموزشی «بدن در سایه»

یورگاس نانوریس (GEORGIOS NANOURIS) هنرمند یونانی متولد 1975 است. وی بازیگر، کارگردان، و مدرس تئاتر است و از ویژگی او در عرصه اجراگری این است که می تواند با حداقل امکانات نه تنها در سالن های تئاتری که حتی در مکان های غیر نمایشی مانند رستوران، پارکینگ و یا ماشین های کاروان نیز به خلق نمایش بپردازد.
وی در این کارگاه در پی ایجاد فضایی برای بازیگر برای استفاده از سایه خود است. در این کارگاه بازیگر می آموزد که چگونه از سایه خود به عنوان یک ابزار در تئاتر استفاده کند و در این فرآیند، بدن و حرکت بازیگر است که به وی کمک می کند و قابلیت های پنهان بدن را کشف می کند. در این کارگاه با استفاده از نورهای غیرمعمول و ایجاد سایه اجراگر، بازیگر دوم که همان سایه است به سراغ اجراگر می آید. در این روش تئاتر منظم و کلیشه ای و وسایل و ابزار مرسوم صحنه نیاز نیست، بلکه تمام ابزار و وسایل اجرا در وجود خود بازیگر قرار دارد. این بازشناسی بدن، به بازیگر کمک می کند تا با استفاده از سایه خود بتوانند به حرکات سیال بدنی دست یابد و با خلق تصاویر مختلف از سایه خود، بازیگر دوم ( سایه) را به نزد خود فراخواند.
کارگاه آموزشی «بدن در سایه»از 5 تا 8 بهمن از ساعت 9 تا 13 در پلاتو شماره 1 تئاتر شهر برگزار خواهد شد.

آشنایی با مدرس کارگاه «ماسک و پرسونا»

برایان دالی (Brian Dooley) هنرمند کانادایی و آموزش دیده مکتب ژان لکوک کارگردان و نویسنده معروف کانادایی است؛ بیش از سی سال است که در تئاتر، رادیو و تلویزیون به عنوان نویسنده، کارگردان و مدرس به صورت حرفه ای فعالیت دارد. وی در این مدت جوایز و افتخارات بسیاری کسب کرده و در کالج ها و دانشگاه های بسیاری در کشور کانادا تدریس داشته است.
دالی تاکنون کارگاه های بسیاری را با ماسک های خنثی و شخصیت دار برگزار کرده و چندین سال است که این واحد درسی را در مدرسه تئاتر ملی کانادا تدریس می کند. برایان دالی، هدف از این کارگاه را در این می‌داند که «نیم‌ماسک‌ها» بازیگران را برای خلق شخصیت‌های کاملاً فرم‌یافته ‌آپولونی و دیونوزوسی، کمدی و تراژدی و در نهایت جسارت و زیرکی هدایت می‌کند. این نیم‌ماسک‌ها باعث اکتشافات کلامی و فیزیکی خلاقانه در بازیگر می‌شود.

کارگاه «ماسک و پرسونا» برایان دالی در روزهای 6 و 7 بهمن ماه از ساعت 9 تا 13 در پلاتو طبقه 7 تالار وحدت برگزار می شود.

آشنایی با مدس کارگاه « میزانسن، افسانه شخصی اجراگر»
رابینسون سائوتسوی(Sawitzki Robinson) هنرمند جوان ایتالیایی- برزیلی متولد ۱۹۷۴ است. این اجرگر، کارگردان، طراح، بازیگر و مدرس دپارتمان تئاتر دانشگاه پاریس ۸، تز‌ دکترای هنرهای صحنه‌ای با موضوع " پرفورمنسِ اوتوبیوگرافیک" را در همین دانشگاه دفاع کرده است.
سائوتسوی دوره‌های مختلفی‌ را در زمینه‌های رقص معاصر، میم بدنی، پرفورمنس، اکربات هوایی و بوتو دیده است. وی اجرا‌های زیادی را در زمینه‌های پرفورمنس، تئاتر، رقص، ویدئو آرت و سینما، در شهر‌های پاریس، ورسویل، بروکسل، پورتو و ... داشته است.
کارگاه « میزانسن، افسانه شخصی اجراگر» از 6 تا 11 بهمن ماه هر روز از ساعت 9 تا 13 در کارگاه نمایش مجموعه تئاتر شهر برگزار خواهد شد

آشنایی با مدرس سمینارهای «مدیریت تئاتر چیست؟» و « میزانسن چیست؟»

ژاک لسل (Jacques Lassalle) کارگردان شهیر فرانسوی، استاد ادبیات مدرن و دارای لیسانس جامعه‏شناسی است. او مؤسس استودیو تئاتر ویتری است و از سال 1983 تا 1990 مدیر تئاتر ملی استراسبورگ و از سال 1990 تا 1993 مدیر کل کمدی فرانسز را بر عهده داشته است.این کارگردان کهنه کار که سبک کاری وی "نئو کلاسیک" است. تاکنون آثار مختلفی را در فرانسه و دیگر کشورهای دنیا به صحنه برده است. "آقای ناشناس گفت پیر رابیه" از مارگریت دوراس، "پلاتونوف" از چخوف، "اسناد آسپرن" از هنری از جمله آثاری است که لسل به روی صحنه برده است. وی در سال 2005 نیز نمایشنامه "قمار عشق و تقدیر" از ماریوو را به زبان چینی برای تئاتر شائویانگ پکن تهیه کرد. 
از نظر لسل تئاتر کمدی، تئاتری کاملاً جدی است و برای همین، پیشنهاد داد بر سر همه سالن های تئاتر بنویسند: "خنده‏دارترین چیز، عیقترین چیز است!"
سمینار «مدیریت تئاتر چیست؟» و « میزانسن چیست؟» در روزهای 9 تا 11 بهمن ماه در سالن کنفرانس تئاترشهر برگزار خواهد شد.

برگزاری کارگاه های آموزشی در مراکز چهار استان

از دیگر اقدامات خوب و موثر این دوره از جشنواره که با هدف استفاده حداکثری هنرمندان و علاقه مندان تئاتر و توجه به هنرمندان شهرستانی و گسترش تئاتر علمی در کشور برگزار می شود، برپایی هفت کارگاه آموزشی با حضور هنرمندان داخلی و خارجی در استان های گلستان، کرمانشاه، لرستان و خراسان شمالی است.
در بخش فجر استانی سی امین جشنواره تئاتر فجر دو کارگاه آموزشی توسط هنرمندان خارجی و پنج کارگاه آموزشی توسط هنرمندان و اساتید داخلی در استان های میزبان فجر استانی برگزار می شود.
بر این اساس در استان گلستان، کارگاه «بدن در سایه ها» با حضور یورگاس نانوریس از کشور یونان در روزهای 8 تا 10 بهمن ماه و کارگاه «مبانی نمایش عروسکی» با حضور حسن دادشکر از 9 تا 11 بهمن ماه برگزار می شود. همچنین کارگاه «خیمه شب بازی» نیز با حضور شهرزاد مبرهن و سیاوش ستاری، از 6 تا 8 بهمن ماه در شهرهای مختلف استان گلستان برگزار خواهند شد.
استان کرمانشاه نیز میزبان کارگاه «ماسک و پرسونا» با حضور برایان دالی خواهد بود که از 6 تا 8 بهمن ماه برپا می شود. در این استان نیز کارگاه «تئاتر شورایی مبتنی بر تئاتر اگوستو بوآل » با حضور علی ظفر قهرمانی نژاد در روزهای 9 تا 11 بهمن ماه برگزار خواهد شد. 
استان خراسان شمالی نیز از 6 تا 8 بهمن ماه، میزبان کارگاه «بیان و کارگردانی» با حضور گلبرگ ابوترابیان خواهد بود. همچنین در استان لرستان از 5 تا 8 بهمن ماه کارگاه «تئاتر شورایی مبتنی بر تئاتر اگوستو بوآل » با حضور علی ظفر قهرمانی نژاد برگزار می شود.