میهمانانی که توریست نخواهند بود

گروه هایی که هم اجراهای ضعیف داشته اند و هم اجراهایی به یاد ماندنی . در این دوره از جشنواره و به گفته رحمت امینی دبیر جشنواره ؛ سایت دبیرخانه جشنواره دعوت از گروهایی بوده است که حضورشان دستاوردی برای تئاتر ایران داشته باشد و طبق اعلام دبیرخانه تا کنون حضور هفت نمایش از کشورهای ایتالیا ؛ آلمان( 2 نمایش ) ؛ فرانسه (2 نمایش) ؛ ژاپن و سوئیس قطعی شده است . همچنین در بازار تئاتر نیز ؛ میهمانان بین المللی حضور خواهند داشت و به گفته دبیر جشنواره در این دوره این میهمانان توریست نخواهند بود و هنرمندانی انتخاب شده هستند که فرصت معرفی و عرضه گروه های ایرانی را فراهم کنند. حال باید منتظر بود و دید که در این دوره از جشنواره ؛ حضور گروه های خارجی چه بازتابی خواهند داشت .
نگاهی خواهیم داشت به برخی از مشکلات پیش روی بخش بین الملل :
زمان برگزاری
زمان برگزاری جشنواره تئاتر فجر از نظر تقویم میلادی و نزدیکی به سال نو میلادی برای گروه های خارجی زمان خیلی مناسبی نیست از طرفی چون جشنواره تئاتر فجر در فصل زمستان در ایران برگزار می شود برای اجرای نمایش های محیطی و خیابانی نیز چندان مناسب نیست. در طول سالیان اخیر مشاهده کرده ایم که نمایش های خوبی در فضای باز تالار وحدت به اجرا در آمده اند ولی به علت سرما و یا بارش برف و باران همواره این اجرا ها برای مخاطبان و اجرا کنندگان مشکلات و سختی هایی را همراه داشته است .
امکانات
اگر واقع بین باشیم خواهیم پذیرفت که امکانات فنی و سالن های ما چندان مناسب نیست و همین مشکلات باعث می شود برخی از نمایش ها فرصت اجرا در سالن های نمایشی ما را نداشته باشند . از طرفی به علل مختلف از جمله بودجه و... این امکان نیز وجود ندارد تا گروه ها تمام وسایل مورد نیاز خود را همراه بیاورند و در واقع فقدان امکانات فنی مناسب از جمله مشکلات پیش رو در بخش بین الملل است که باعث می شود برخی از نمایش های خوب فرصت حضور در این جشنواره را نداشته باشند.
عدم برنامه ریزی و مدیریت مستمر 
در بخش بین الملل کمتر (و شاید اصلا) شاهد نمایشی خواهیم بود که برای حضور در جشنواره تئاتر فجر تولید شده باشد و از طرفی گروه ها و کمپانی های نمایشی در سراسر دنیا برنامه ها و تورهای مشخصی برای اجراهایشان دارند که هماهنگی با برنامه ریزی بلند مدت انها با توجه به برنامه ریزی های مقطعی در ایران چندان شدنی نیست. از طرفی با تغیر مدیرت ها ؛ برنامه ها نیز دستخوش تغییرات می شود و به عنوان مثال این امکان نیست که در دوره سی ام جشنواره تئاتر فجر برای دوره سی و دوم در بخش بین الملل برنامه ریزی کرد و از همین حالا از یک گروه نمایشی برای سال2014 میلادی دعوت کرد . از همین رو گروه های طراز اول اروپایی که برنامه ریزی بلند مدتی برای اجراهایشان دارند کمتر این امکان را پیدا می کنند که در این جشنواره حاظر باشند.
بودجه و مشکلات مالی
حضور یک گروه بین المللی در جشنواره هزینه های مختلفی را به همراه دارد به خصوص اگر این گروه گروهی حرفه ای و طراز اول باشد . کمبود منابع مالی از جمله مشکلاتی است که گاها دست برگزار کنندگان جشنواره را برای حضور برخی گروه ها خواهد بست.
عدم تناسب فرهنگی
اغلب نمایش های تولید شده در سایر کشورها نمایش هایی هستندکه شاید با ساختار فرهنگی کشور ما هماهنگ نباشد در این میان برخی از این مسائل قابل حل است ولی در برخی از موارد این عدم تناسب به راحتی قابل برطرف شدن نیست و این نمایش ها از لحاظ محتوا و یا ساختار اجرایی امکان اجرا درکشور ما را ندارند.
آنچه گفته شد برخی مشکلات پیش رو بخش بین الملل است که کار در این بخش را همواره با سختی هایی همراه می کند.حال نظرات تعدادی از اساتید و هنرمندان را در خصوص بخش بین الملل مرور می کنیم. 
نظرات برخی از اساتید و هنرمندان در خصوص بخش بین الملل
عبدالحی شماسی نویسنده و مدرس تئاتر معتقد است: تئاتر به طور ذاتی یک هنر بین المللی و انسانی است و هیچ گونه مرزی را نمی شناسد از این رو در بخش بین الملل تئاتر فجر می توانیم به تبادل همین فرهنگ های مختلف بپردازیم و وجود این بخش در جشنواره ها لازم و ضروری است؛ تا فرهنگ ها و تمدن های مختلف بتوانند به یکدیگر نزدیک شوند و به تبادل اندیشه بپردازند.
شماسی می افزاید:تئاتر یک مقوله فرهنگی است و تجارب افراد که نماینده یک کشور هستند را به نمایش می گذارد؛ پس باید ما پیش از هر چیزی ساختار تئاتر کشور را تقویت کنیم تا بتوانیم مفاهیم و اندیشه خود را آن طور که شایسته است به مخاطب بین المللی نیز منتقل کنیم.
این استاد دانشگاهی تئاتر کشور درباره سمت و سو دادن به بخش بین الملل و موضوعی برگزار کردن این بخش نیز گفت: بسیاری از جشنواره ها در سطح دنیا به صورت موضوعی برگزار می شوند و این مسئله ای نیست که ما به تازگی با آن برخورد کرده باشیم البته موضوعی برگزار کردن بخش بین الملل را می توان از دو جنبه بررسی کرد؛ جنبه منفی آن به وجود آوردن محدودیت در این بخش است، ولی جنبه مثبت آن این است که فرهنگ های کشورهای مختلف در جشنواره به نمایش گذاشته می شود. 
شماسی در پایان اظهار داشت: بهتر است اگر بخواهیم به سمت موضوعی برگزار کردن بخش بین الملل جشنواره برویم بر فرهنگ ها و فولکلورهای کشورها تاکید کنیم و هر کشوری با تکنیک خاص خود فرهنگ خود را به نمایش بگذارد.
محمودرضا رحیمی کارگردان و مدرس تئاتر درباره بخش بین الملل این جشنواره می گوید: قسمتی از پیکره جشنواره متعلق به آثار داخلی است برای اینکه این آثار بتوانند ارتباطی با کشورهای دیگر داشته باشد و تئاتر ما، خود را برای سایر کشورها به نمایش بگذارد، نیازمند بخش بین الملل هستیم. همچنین ما نیازمند این هستیم که با اندیشه های کشورهای دیگر آشنایی پیدا کنیم و این امکان با دعوت گروه های خارجی مهیا می شود.
رحیمی افزود: رفتن به سمت موضوعی برگزار کردن بخش بین الملل تئاتر فجر می تواند بسیار کار آمد باشد، اما به شرطی که ما آن را از حالت مقطعی و جشنواره ای بیرون بیاوریم و تئاترهای جهان را در طول سال به صورت مستمر در قالب ورک شاپ و رپرتوار به نمایش بگذاریم. باید بحث ورک شاپ و تئاترهای آزمایشگاهی را جدی بگیریم زیرا کشورهایی که ما به سختی باید در نقشه پیدا کنیم در این زمینه بسیار پیشرفت کرده اند و در طول سال از کشورهای مختلف برای برگزاری ورک شاپ دعوت می کنند. 
وی تاکید کرد: می توانیم در بخش بین الملل روی یک موضوع و متن مشخص تمرکز کنیم و یا تئاترهای فیزیکال را به اجرا در آوریم این نوع نگاه در تئاتر جنبه آکادمیک دارد به همین خاطر ما باید اهمیت بیشتری به تئاترهای دانشگاهی بدهیم تا در این نوع تئاتر به بلوغ برسیم و در مرحله بعد روی تئاترهای موضوعی متمرکز شویم.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: متاسفانه ما از جریان بین الملل آن طور که باید بهره نبرده ایم ما همان طور که با شعار تئاتر برای همه جشنواره فجر را برگزار می کنیم باید بتوانیم این جریان داخلی کشور را به خارج از مرزها نیز ببریم.
شیرین بزرگمهر از اساتید دانشگاهی تئاتر نیز در این خصوص گفت: برگزاری بخش بین الملل به صورت موضوعی بیش از همه می تواند برای دانشجویان رشته نمایش مفید باشد و جنبه آموزشی برای آنها پیدا کند؛ به عنوان مثال اگر ما تئاترهای فیزیکال را که دانشجویان علاقه زیادی به آن دارند در بخش بین الملل به اجرا در آوریم، جنبه آموزشی به این بخش داده ایم. ما می توانیم در بخش بین الملل به سراغ گروه های تئاتر خیابانی و پانتومیم برویم تا برای هنرمندان و دانشجویان جذاب باشد.
این استاد دانشگاه درباره محدودیت هایی که برای دعوت از گروه های خارجی در بخش بین الملل هست اشاره کرد و افزود: از طرفی ما برای دعوت از گروه های خارجی دارای محدودیت هستیم و نمی توانیم بسیاری از گروه های معروف دنیا را به جشنواره فجر بیاوریم زیرا مسئولین و مدیران بخش بین الملل برای دعوت گروه های خارجی با مسائل بسیاری مانند مشکلات مالی و کمبود امکانات و... برای دعوت از گروه ها روبرو هستند.
بزرگمهر ادامه داد: این مشکلات برای گروه ها محدودیت ایجاد می کند و می توان از این جهت هم به این بخش نگاه کرد که اگر بخواهیم به جشنواره به شکلی موضوعی نگاه کنیم تعداد نمایش ها کاهش پیدا می کند و بخش بین الملل محدودتر می شود و مجبور می شویم که از گروه های ناشناخته در جشنواره دعوت به عمل آوریم. 
امیر دژاکام کارگردان و مدرس تئاتر درباره بخش بین الملل این جشنواره گفت: تئاتر در سطح جهان خلاقیت ها و نوآوری ها بسیاری داشته و در زمینه ادبیات، تئوری های مختلف، زبان بدن و... تجربه های مختلفی را کسب کرده و نمایش های بسیار بزرگی در سطح بین الملل به اجرا در آورده است؛ پس تئاتر ما هم لازم است با این تحولات و نوآوری ها آشنا شود و جامعه تئاتری آنها را از نزدیک لمس کند.
دژاکام می افزاید: تا به امروز ما در بخش بین الملل جشنواره شاهد کارهای ضعیف و قوی بسیاری بوده ایم. آثار بسیار زیبایی در این بخش به نمایش گذاشته شده است، ولی متاسفانه ما گاهی اوقات تنها اسم کشور برایمان اهمیت پیدا می کند و به سطح کیفیت اثر توجهی نداریم.
این کارگردان با اشاره به جنبه آموزشی پیدا کردن بخش بین الملل در این باره توضیح داد: اگر می خواهیم بخش بین الملل را برای هنرمندان و دانشجویان تئاتر برگزار کنیم، باید با رویکرد آموزشی گام برداریم، ولی اگر بخش بین الملل برای مردم در نظر گرفته می شود، می بایست با رویکرد دیگری پیش رویم تا برای مخاطب جذاب باشد و در طول سال این نمایش ها را به اجرا در آوریم.
وی ادامه داد: موضوعی کردن بخش بین الملل می تواند در این زمینه کارساز باشد، باید یک موضوع مانند زبان بدن و یا رویکردهای اجتماعی تئاتر در نظر گرفته شود تا بر اساس آن آثار جشنواره انتخاب شود.»
دژاکام در پایان پیشنهاد داد:« می توان در ارائه موضوع برای بخش بین الملل بر روی اسطوره های ایرانی مانور داد، به عنوان مثال اعلام کنیم امسال سال فردوسی است و بر اساس شاهنامه آثاری توسط هنرمندان بین المللی تولید و در جشنواره اجرا شوند. 
منیژه محامدی درباره تاثیرگذاری بخش بین الملل جشنواره فجر بر جریان تئاتر کشور گفت: وجود بخش بین الملل برای جشنواره امری ضروری است، زیرا تئاتر هنری است که نیازمند تبادل نظر است. در بخش بین الملل هم فرصت دیدن آثاری از کشورهای مختلف را پیدا می کنیم و گروه های جوان و دانشجو با تئاتر دنیا ارتباط برقرار می کنند و هم فرصت این را داریم که آثار خود را برای گروه های خارجی به نمایش بگذاریم تا آنها نیز با تئاتر کشور ما آشنایی پیدا کنند.
این استاد دانشگاه افزود: برگزاری کردن بخش بین الملل تئاتر فجر با موضوع خاص مانند توجه به نمایش فیزیکال، نگاه به فرم و میزانسن در تئاتر می تواند بر جریان تئاتر کشور تاثیرگذار باشد، زیرا ما می دانیم به دنبال چه هستیم و از چه گروه هایی باید دعوت به عمل بیاوریم؛ البته این مساله نیازمند برنامه ریزی دقیق و حساب شده است. حتی می توان بخشی از جشنواره را با موضوعی خاص برگزار کرد، به طور مثال یک نمایشنامه نویس و یا متفکر را انتخاب و بر اساس نمایشنامه ها و نوع تفکر آنها آثاری را خلق کرد.
محامدی تاکید کرد: برای انتخاب آثاری که برای جشنواره گزینش می شوند باید هیات انتخاب متشکل از هنرمندان پیشکسوت استفاده کرد تا بتوانند با استفاده از تجارب خود آثاری درخور یک جشنواره را انتخاب کنند. این اتفاق نباید محدود به جشنواره شود دعوت از آثار خارجی باید در طول سال نیز به طور مستمر انجام گیرد. البته ناگفته نماند که دعوت از تعداد زیادی از آثار خارجی با شرایط و امکانات ما هم خوانی ندارد و امکان اجرا برای این گروه ها در کشور ما مقدور نیست.
داود دانشور نویسنده، کارگردان و از پیشکسوتان تئاتر درباره بخش بین الملل این جشنواره گفت: دعوت از نمایش های خارجی برای اجرا در جشنواره زمینه خوبی را برای تعامل با گروه های خارجی فراهم می کند و فرصتی فراهم می شود که مقایسه ای بین کارهای داخلی و خارجی صورت بگیرد.»
این استاد دانشگاه افزود:«باید نمایش هایی را در زمینه بین الملل به اجرا در آوریم که جنبه آکادمیک و آموزشی برای مخاطب داشته باشند. برای همین باید با تعریف یک موضوع مانند، سبک اجرایی، میزانسن، بیان، بدن و شیوه های متداول تئاتر در جهان.... برای انتخاب آثار بخش بین الملل اقدام کرد. مثلا برای انتخاب؛ لازم است که به سبک اجرایی نمایش ها توجه بیشتری داشت یک نمایش می تواند یک موضوع کلاسیک داشته باشد ولی به شیوه و سبک اجرایی نو و درخور توجه به اجرا در بیاید. برای زمینه های ورود کردن به موضوعاتی مثل تئاتر فیزیکال و پرفورمنس که ما تنها با این مفاهیم به شکل نظری روبرو شده ایم و تجربه کارهای عملی آن را در سبقه تئاتر کشور نداریم، باید وقت و بودجه های در خور در نظر گرفته شود؛ زیرا ما شرایط رشد طبیعی تئاتر را نداشته ایم.
وی در ادامه بیان کرد: موضوعی شدن بخش بین الملل و سوق پیدا کردن به این سمت و سو ممکن است موجب محدود شدن گروه های خارجی شود، زیرا هر گروه فرم اجرایی خودش را دارد؛ ولی از سوی دیگر می تواند با یک موضوع به پیش برود و جنبه آموزشی را افزایش دهد. بهتر آن است برای تاثیر گذاری بیشتر نمایش های بخش بین الملل با موضوع خاص، تنها محدود به جشنواره نشد و به صورت مستمر و در طول سال به اجرا این نمایش ها اقدام کرد.
سهراب سلیمی بازیگر ، کارگردان و از پیشکسوتان تئاتر نیز معتقد است ما در طی چند سالی که جشنواره تئاتر فجر بین المللی شده است، شاهد آثار با کیفیت متفاوت در این بخش بوده ایم؛ تعدادی از نمایش ها بسیار تحسین برانگیز بودند، ولی متاسفانه بعضی از آثار از پیش پا افتاده ترین گروه های نمایشی که تنها صرف اینکه از یک کشور اروپایی بودند در جشنواره حضور پیدا کردند؛ ما در بخش بین الملل تئاتر فجر بعضا شاهد اجرای نمایش هایی نیز بودیم که به لحاظ معنا و مفهوم، درک درستی به مخاطب نمی دادند و نام اینگونه نمایش ها را به اشتباه تئاتر مدرن گذاشته اند.
سلیمی افزود: وقتی ما از وا‍ژه بین الملل برای بخشی از جشنواره استفاده می کنیم باید تمامی ویژگی های آن را هم رعایت کنیم تا بتوان نام بین الملل را روی آن گذاشت. نکته دیگر اینکه نباید با معیارها و شرایط جامعه اثری را برای اجرا در جشنواره انتخاب کنیم، گنجاندن این مسئله؛ دخالت و سلیقه شخصی افراد را به همراه دارد.»
این استاد دانشگاه افزود: می توان آثار بخش بین الملل جشنواره را موضوعی برگزار کرد؛ البته نمی توان نمایش ها را با موضوع فرم، میزانسن و یا غیره در نظر گرفت، زیرا تمامی نمایش ها دارای فرم و میزانسن خاص خود هستند. بهتر است نگاه موضوعی به بخش بین الملل نگاه به مسائل روز تئاتر دنیا باشد و نمایش ها را بر حسب یک موضوع مشخص و مربوط به جوامع امروزی برای اجرا در جشنواره انتخاب کرد.