گزارشی از حضور گروه های شهرستانی در جشنواره تئاتر فجر
جشنواره های استانی و گرم شدن تنور تئاتر

سید جواد روشن:بسیاری از هنرمندان شناخته شده امروز و فعال تئاتر در تهران، متولد شهرستان های دور و نزدیک هستند و به یقین نمی توان منکر توانمندی ها و استعداد هنرمندان شهرستانی بود.
متاسفانه گاهی از واژه "شهرستانی" به گونه ای برای گروهای تئاتر استفاده می شود که این برداشت به وجود می آید که قرار است در مورد اثری ضعیف صحبت شود ! به نظر می رسد عنوان تئاتر شهرستانی و غیر شهرستانی ( که منظور همان تهرانی است) نمی تواند تقسیم بندی درست و خوبی برای تئاتر ما باشد و باید آثار را از روی کیفیت آنها دسته بندی کرد و نه بر اساس نام کارگردان و یا شهر تولید شده اثر. همچنین اگر تعارف را کنار بگذاریم باید اذعان کنیم که تئاتر ما روزهای خوبی ندارد. مجموعه تئاتر شهر به عنوان مرکز تئاتری کشور روزهای پرشوری را سپری نمی کند و تالار مولوی نیز به عنوان یکی از تالارهای حرفه ای کشور و مرکز تئاتر دانشگاهی با مشکلات زیادی همراه است . هنرمندان تئاتر از عدم امنیت شغلی و وضعیت نه چندان خوب مالی گله دارند و کمبود امکانات سخت افزاری نیز باعث شده است تا فرصت اجرا به خیلی ها نرسد و.... در این شرایط که کلیت تئاتر ما از نبود امکانات لازم و مناسب رنج می برد ، مسلما سهم شهرستان ها از این کمبودها بیشتر است. در کنار کمبود امکانات ، شرایط فرهنگی خاص و عدم نگاه فرهنگی به مقوله تئاتر در برخی از شهرستان ها باعث شده است تا فعالیت های تئاتری در برخی از شهرستان ها رونق کمتری داشته باشد. کافی است تا سفری داشته باشیم به شهرستان ها تا دریابیم هنرمندان شهرستانی چه مشکلاتی دارند . هرچند در سال های اخیر طرح های مختلفی برای رونق تئاتر در شهرستان ها ارائه شده است و آخرین آن نیز طرح ساماندهی و ثبت گروه هاست ولی آنچه مسلم است هنوز هنرمندان شهرستانی برای اجرای تئاتر و تامین هزینه ها در مراکز استان و شهرهایشان با مشکلات زیادی روبرو هستند. در چنین شرایطی و با وجود علاقه مندان و استعدادهای بیشمار در شهرستان ها ، جشنواره بین المللی تئاتر فجر فرصتی است تا تئاتر شهرستان نفسی تازه کند و مجالی برای عرضه بیابد.
معرفی چهره های شاخص
سالهاست که یکی از راه های حضور هنرمندان شهرستانی در جشنواره تئاتر فجر ، جشنواره های استانی و منطقه ای است. گروه های فعال هر استان در جشنواره استانی شرکت می کنند و برگزیدگان آنها به جشنواره منطقه ای راه می یابند. در آخرین تقسیم بندی موجود کشور به شش منطقه تقسیم شده است که استان های هم جوار در یک منطقه به رقابت می پردازند و برگزیدگان مناطق به جشنواره بین المللی تئاتر فجر راه می یابند. مسلما گروه هایی که این مسیر پر فراز و نشیب را طی کرده اند تا به جشنواره تئاتر فجر برسند باید از کیفیت خوبی برخوردار باشند و از همین روست که هر سال از میان همین هنرمندان ، اسامی مطرح می شوند که در یادها می مانند. امیر رضا کوهستانی ، مجید واحدی زاده ، رضا گشتاسب، علی نرگس نژاد ، اصغر خلیلی و.. از جمله هنرمندانی هستند که به بهانه همین جشنواره ها به تئاتر حرفه ای معرفی شدند . در واقع می توان برگزاری جشنواره های استانی و منطقه ای را فرصتی دانست برای معرفی چهرهای جوان ، مستعد و شاخص تئاتری در شهرستان ها.
جشنواره بهانه ای برای نشاط تئاتری
همان طور که پیشتر نیز اشاره شد تئاتر در شهرستان ها در قیاس با تهران رونق کمتری دارد. کمبود سالن های مناسب برای اجرا و وجود برخی مشکلات مالی و فرهنگی باعث شده است تا تئاتر در شهرستان ها آنچنان که باید و شاید رونقی نداشته باشد. البته باید اذعان کرد در این میان استثناء هایی نیز وجود دارند و همه شهرها از شرایط یکسانی برخوردار نیستند و در همین شرایط شاهد اتفاقات خوب و خجسته ای در برخی از مراکز استان و شهرها هستیم. در چنین فضایی بی شک برگزاری جشنواره های استانی و منطقه ای رونق خاصی به فضای تئاتری شهرها می دهد و باعث می شود هر ساله در آستانه فصلی سرد شاهد شور و نشاط تئاتری در شهرستان ها باشیم و به مدد حضور تماشاگران و علاقه مندان تئاتر و به کمک هنرمندان سالن های تئاتری جانی دوباره می گیرند و تنور تئاتر گرم می شود.
مشکلات گروه های شهرستانی در جشنواره تئاتر فجر
معمولا گروه های شهرستانی که با زحمت به جشنواره تئاتر فجر راه یافته اند با مشکلاتی نیز روبرو هستند. برخی از این مشکلات به قرار ذیل است:
1) کمبود تماشاگر. از آنجایی که در ایام برگزاری جشنواره نمایش های زیاد و متنوعی به روی صحنه می روند و گروه های شهرستانی نیز برای مخاطبان جشنواره کمتر شناخته شده هستند ، این امر باعث می شود تا اجرای این گروه ها از استقبال کمتری برخوردار باشد . با اینکه مسئولان با راه های مختلف از جمله پخش بلیط این نمایش ها سعی می کنند تماشاگران را به این سالن ها بکشند ولی کماکان آنچنان که شایسته است از این نمایش ها در ایام جشنواره استقبال نمی شود و به نظر می رسد بهتر است تا برگزار کنندگان جشنواره تلاش بیشتری برای معرفی این گروه ها داشته باشند.
2) نداشتن سالن مناسب . گرو های شهرستانی معمولا از در اختیار نداشتن سالن مناسب گله می کنند. با وجود اینکه سیاست مسئولان جشنواره در سال ها اخیر به سمتی رفته است که برای جذب بیشتر مخاطب برای نمایش های شهرستانی در ایام جشنواره ، سالن هایی از مجموعه تئاتر شهر را نیز در اختیار این گروه ها قرار می دهد ولی با این وجود برخی از گروها های شهرستانی گله مند هستند که نسبت به گروه های تهرانی کمتر مورد توجه قرار می گیرند. هرچند خیلی از گروه های تهرانی نیز از سالن خود رضایت چندانی ندارند و اغلب علت آن هم این است که اکثر گروه ها تمایل دارند در مجموعه تئاتر شهر به روی صحنه روند که امری نشدنی است. .به نظر می رسد از آنجایی که سالن های نمایشی ما محدود است و تمرکز اصلی بر مجموعه تئاتر شهر است تا زمانی که سالن های دیگر دارای هویت نمایشی و امکانات مناسب نشوند این گله ها وجود خواهد داشت.
3) حضور اندک در تهران . برخی از گروه های شهرستانی حاضر در جشنواره از حضور کوتاه مدت خود در ایام جشنواره گله دارند. معمولا به لحاظ اقتصادی این امکان وجود ندارد که تمام گروه های شهرستانی از روز اول تا پایان جشنواره در تهران حاضر باشند و معمولا بر اساس زمان اجرایشان در جشنواره و طبق یک جدول زمان بندی حضور پیدا می کنند و این باعث می شود تا برخی از گروه ها نتوانند از نمایش های مختلف حاضر در جشنواره دیدن نمایند ولی به نظر می رسد برای رفع این مشکل باید ادارات ارشاد در شهرستان ها از گروه هایشان حمایت کنند و شرایط را برای حضور بیشتر ایشان فراهم نمایند تا همه بار این حضور بر عهده جشنواره نباشد. . مسلما با حمایت ادارات ارشاد از گروهایشان این مشکل تا حد زیادی بر طرف خواهد شد.
آثار معرفی شده به جشنواره سی ام تئاتر فجر
با پایان یافتن شش جشنواره منطقهای در استان های یزد، زنجان، هرمزگان، البرز، گیلان و کردستان که با حمایت مرکز هنرهای نمایشی برگزار شد؛ 12 اثر برگزیده این جشنواره ها برای حضور در سی امین جشنواره تئاتر فجر معرفی شدند:
"پنهان پشت دیوارهای این خانه" به نویسندگی و کارگردانی عباس کریمی از شهر بجنورد استان خراسان شمالی
"چند برش کوچک از کیک تولد الیاس" به نویسندگی و کارگردانی مسعود هاشمینژاد از شهر هشتگرد استان البرز
"چاقوی دم کرده شب" به نویسندگی رضا گشتاسب و کارگردانی رضا کرمی زاده از شهر یاسوج استان کهکیلویه و بویر احمد
"اعترافی در مورد زنان" نوشته محمدامیر یاراحمدی و کارگردانی رامین رخ فروز از شهر زاهدان استان سیستان وبلوچستان
"آوازی نرم برای جهان" به نویسندگی و کارگردانی فریدون ولایی از شهر مراغه استان آذربایجان شرقی
"خطوط خاطر" به نویسندگی و کارگردانی محمد قاسمی از شهر ملایر استان همدان
"ملکه موریانه" نوشته صحرا رمضانیان و کارگردانی فرزانه سلحشور و مهسا آبیز از شهر مشهد استان خراسان رضوی
"اتوبوس" به نویسندگی و کارگردانی حسین ابراهیمی از شهر فردوس استان خراسان جنوبی
"بگو نقطه سر خط" نوشته ناتاشا محرم زاده و کارگردانی حسین سرپرست از شهر رشت استان گیلان
"یکدوم" نوشته مرتضی شاه کرم و کارگردانی محسن افشار از شهر تهران استان تهران
"مرگ کسب و کار من است" نوشته صحرا رمضانیان و کارگردانی محمدرضا درند و سعید زندی از شهر کرمانشاه استان کرمانشاه
"مکبث بروایت مردم کوچه و بازار" به نویسندگی و کارگردانی افق ایرجی از شهر اراک استان مرکزی.