جشنواره ای که سی ساله شد

جشنواره ای که در سال های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی در ایران راه اندازی شد و تا سال ها تنها بهانه و فضای جدی تئاتر ایران بود. جشنواره ای که کماکان و با وجود رونق جشنواره های متعدد تئاتری در سال های اخیر هنوز جایگاه خود را دارد و رویداری قابل تامل است . مسلما دلایل مختلفی باعث شده است تا جشنواره بین المللی تئاتر فجر بعد از گذشت سی سال هنوز دارای اعتبار و ارزش است. در ذیل نگاهی کوتاه خواهیم داشت به برخی از این دلایل.
معرفی چهره های جدید
سال ها تنها راه معرفی چهره های جدید به تئاتر ایران و کشف استعدادهای جوان ، جشنواره بین المللی تئاتر فجر بود. خیلی از چهره های شناخته شده امروز تئاتر ایران ، از دل همین جشنواره بیرون آمده اند و شناخته شدند. هر چند در سال های اخیر و با تغییراتی که در سیستم برگزاری این جشنواره به وجود آمد و گسترش جشنواره های تئاتری دیگر و... دیگر نمی توان تنها راه معرفی استعدادهای جوان تئاتر ایران را جشنواره تئاتر فجر دانست ولی نمی توان منکر شد که کماکان در هر دوره از برگزاری این جشنواره گروه های مستعد و استعداد های جوانی به تئاتر حرفه ای ایران معرفی می شوند. کافی است نگاهی داشته باشیم به همین دورهای اخیر و کارگردانان جوانی که به بهانه ی جشنواره تئاتر فجر مورد توجه قرار گرفتند. 
فضایی برای تئاتر شهرستان
هر چند همواره گروه ها و هنرمندان شهرستانی انتظارات بیشتر و نقدهایی به جشنواره تئاتر فجر دارند ولی از سوی دیگر مسئولان برگزاری جشنواره نیز همواره سعی کرده اند تا به دیده شدن بیشتر و مطلوب تر گروهای شهرستانی در جشنواره کمک کنند. اختصاص سالن های مجموعه تئاتر شهر به گروهای مستعد شهرستانی در ایام برگزای جشنواره از جمله اقداماتی است که هر ساله مسئولان برگزاری به آن توجه دارند . اگر فرض کنیم ( فرضی که جای بحث و نقد دارد ) که حضور در جشنواره تئاتر فجر دیگر برای هنرمندان تهرانی جذابیت چندانی ندارد ولی این حضور برای هنرمندان شهرستانی دارای ارزش است. جشنواره تئاتر فجر فرصت مغتنمی است برای این گروه ها تا توان و استعداد خود را به معرض نمایش بگذارند. همچنین محفلی است تا در طی مدت کوتاهی با دیگر هنرمندان داخلی و خارجی ارتباط برقرار کنند و به تبادل تجربه و اطلاعات بپردازند. از نمایش های روی صحنه دیدن کنند و... از طرفی جشنواره تئاتر فجر بهانه است برای برگزاری جشنواره های استانی و منطقه ای در کشور. در ساله در فصل پاییز کلیه ی گروه های تئاتری در سراسر کشور خود را برای حضور در رویداد بزرگی به نام جشنواره تئاتر فجر آماده می کنند و هر چند همه ی این گروه ها امکان حضور در این جشنواره را ندارند ولی در سطح استان و منطقه به رقابت می پردازند و توان تئاتری خود را محک می زنند. در واقع جشنواره تئاتر فجر انگیزه ای است برای گسترش فعالیت های تئاتری در کشور که نکته ای حائز اهمیت است.
ارتباطات بین المللی
در سال 76 که جشنواره تئاتر فجر عنوان بین المللی به خود گرفت هنوز ارتباط تئاتر ایران با تئاتر جهان شکل جدی نداشت . در واقع جشنواره تئاتر فجر تنها فرصتی بود که هنرمندان و علاقه مندان تئاتر می توانستند از نزدیک شاهد اجراهای تئاتر از دیگر کشورها باشند و از همان دوره اولین ارتبطات تئاتری ایران در حوزه بین الملل شکل گرفت. پای گروه های ایرانی به جشنواره های خارجی باز شد و با حضور هنرمندان و گروه های تئاتری ایران ، هفته های تئاتری در برخی کشورها برگزار گردید . در حال حاظر دیگر این ارتباطات منحصر به جشنواره تئاتر فجر نیست ولی کماکان این جشنواره محفلی است برای ارتباط با تئاتر دنیا . ایده ی بازار تئاتر ایران نیز در واقع تکمیل کننده همین فضا و نیاز امروز است. در حال حاظر مسئولان برگزاری جشنواره تئاتر فجر تنها به حضور چند گروه بین المللی در ایام جشنواره فکر نمی کنند بلکه جشنواره را بهانه ای می دانند برای حضور مدیران و هنرمندان تئاتری از سایر کشورها تا معرفی تئاتر ایران به شکل مطلوب تری صورت گیرد و ارتباط مناسبی بین کروه های داخلی و خارجی ایجاد شود . از طرفی همان گونه که از عنوان بازار تئاتر ایران پیداست ، این بازار محفلی خواهد بود برای ایجاد ارتباط ، معرفی و عرضه آثار ایرانی

اینجا چراغی روشن است 
شاید ادعای اینکه ی جشنواره تئاتر فجر ، ویترین کاملی از تئاتر ایران است کمی سخت باشد اما بی شک این جشنواره اگر ویترین کامل تئاتر ایران نباشد اما در بر گیرنده تجلی و بخش قابل ملاحظه ای از پتانسل تئاتر ایران است. مسلما کمبود امکانات سخت افزاری از قبیل سالن اجرا ، بودجه و ... همچنین زمان محدود برگزاری جشنواره ، این اجازه را نمی دهد که شاهد حضور تمام نام ها و هنرمندان تئاتر ایران در ایام جشنواره باشیم و به یقین نمی توان تمام تئاتر ایران را طول 10 یا 20 روز خلاصه کرد اما برگزاری این جشنواره نشان می دهد هنوز چراغ تئاتر ایران روشن است و حضور همین تعداد گروه نمایشی در بخش های مختلف نشان از زنده بودن تئاتر ایران دارد و می توان فهمید که در فضای تئاتری ما چه می گذرد. از طرفی تقاضا های متعدد شرکت در جشنواره تئاتر فجر از این حکایت دارد که هنوز حضور در این رویداد فرهنگی – هنری برای هنرمندان حائز اهمیت است و نمی توان به سادگی از این تقاضا ها گذشت و به این درخواست بی تفاوت بود.
انتشار کتب تئاتری
با اینکه در سال های اخیر شاهد رشد انتشار کتاب های تئاتری بوده ایم ولی هنوز نیاز به انتشار کتاب های علمی و ارزشمند تئاتری احساس می شود و باید از هر گونه رشد در این زمینه استقبال کرد. از دیگر برکات جشنواره تئاتر فجر ، چاپ ده ها عنوان کتاب است که هرساله به بهانه برگزاری این جشنواره منتشر می شود . از نمایشنامه گرفته تا آثار پژوهشی ، تئوری و ترجمه که در کنار برگزاری سمینارهای مختلف ، کارگاه های آموزشی و ... کمک موثری است در بالا بردن سطح علمی تئاتر ایران . در دوره های اخیر شاهد برگزاری سمینارهای تخصصی هستیم که گاهی چند روز پیش از آغاز جشنواره و یا همزمان با آن برپا می شود و پیش درآمدی است ، علمی بر جشنواره تئاتر فجر که به مدد حضور دانشگاهیان ، از تجربه فراتر رفته و جلوه ای آکادمیک بر خود گرفته است.

طنین صدای تئاتر در کشور 
همان طور که پیشتر اشاره شد هر ساله جشنواره تئاتر فجر بهانه ای می شود تا شاهد فصلی تئاتری در کشور باشیم از طرفی در دوره های اخیر بحث بر سر تمرکز زدایی و جلوگیری از بلوکه شدن تئاتر در تهران است از همین رو شاهد هستیم همزمان با برگزاری جشنواره تئاتر فجر در تهران ، برخی از شهرها و استان های فرهنگی کشور نیز میزبان بخش هایی از این رویداد بزرگ هنری می شوند و بدین سان به بهانه جشنواره تئاتر فجر ، زنگ تئاتر در کشور به صدا در می آید.
همه ی آن چه ذکر شد دلایلی است بر اهمیت داشتن برگرای جشنواره تئاتر فجر و اینکه چرا این جشنواره قدمتی سی ساله پیدا کرده است. بی شک جشنواره تئاتر فجر ، بزرگترین و موثر ترین ، جشنواره تئاتری در ایران است و باید کوشید تا این جشنواره جایگاه بین المللی خود را نیز در میان جشنواره های تئاتری دنیا پیدا و تثبیت کند .برگزار کنندگان و سیاست گذاران این جشنواره نیز باید به اهمیت چنین جایگاهی دقت بیشتری داشته باشند و بکوشند تا شرایطی در خور یک رویداد بین المللی فراهم آورند تا با گسترش امکانات ، آینه ای تمام قد از تئاتر ایران را در این جشنواره شاهد باشیم.