گزارشی از تمرین «رسم عاشقی» نوشته و کار عظیم موسوی
مشارکت زنان در جامعه

رضا آشفته: رسم عاشقی نوشته اردشیر صالح پور است که به کارگردانی عظیم موسوی برای شرکت در بخش چشم انداز تئاتر ۹۰ بیست و نهمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر آماده می شود.
این نمایش یک روایت تاریخی از جنبش زنان در دوره مشروطه است که واقعه در اصفهان می گذرد. نمایش «رسم عاشقی» در قالب تقلید زنانه شکل گرفته است و عظیم موسوی با اجازه نویسنده تغییراتی در متن ایجاد کرده است تا جنبه های نمایشی اثر را به دلخواه خود درآورد.
او در این باره می گوید: «نمایشنامه بیشتر جنبه روایتی داشت. متن با آن که به تاریخ می پرداخت احساس کردم که لزومی ندارد کاملاً تاریخی شود. برای همین بخش هایی از آن را حذف کردم یا تغییر دادم. این اطلاعات تاریخی خیلی زیادی بود. همچنین یکسری ترانه که مربوط به دوره مشروطه بود انتخاب کردم تا جنبه موزیکال - کمدی نمایش را بالاتر ببریم. همچنین فضای کمدی را با بهره مندی از تخت حوضی شکل دادیم. در مجموع 15 صفحه از متن اصلی را حذف کردیم.»
تمرین ها
تمرین ها پس از اعلام نتایج متون قبول شده در تاریخ 20 مهر، از 24 مهرماه در اداره تئاتر و با سه روز تمرین در هفته آغاز شد. همین باعث طولانی شدن تمرین ها برای رسیدن به پرداختی درست شده است. همچنین لهجه ها متعدد بخش عمده ای از تمرین های اولیه را به خود اختصاص داده است. همچنین تحقیق در زمینه لباس و موسیقی هم زمان زیادی را گرفته است. گروه موسیقی باید زنده و در زمان اجرا به صورت همخوانی اجرا شود، این هم تمرین های سخت را به همراه داشته است. انتخاب بازیگران هم به خاطر داشتن صدای بم وقت زیادی از زمان تمرین ها را تلف کرده است چون یافتن بازیگران با صدای بم و بازی خوب کار نشدنی به شمار می آمده است. با تمام این مشکلات عظیم موسوی از پروسه تمرین و نتایج حاصل از آن رضایت خاطر دارد.
شیوه بازی در بازی
شیوه بازی در بازی برای این نمایش در نظر گرفته شده است. در این نمایش یک مرد و 14 بازیگر زن بازی می کنند. برای آن که کمدین زن نسبت به کمدین مرد خیلی کمتر داریم این باعث شد تا به سختی موسوی بتواند گروه بازیگرانش را کامل کند. در عین حال او تمام عوامل نمایش را از میان زنان انتخاب کرده تا فقط مضمون زنانه نمایش را مدنظر نداشته باشد بلکه هنرمندان زن که به تعداد کافی هم داریم خود در این اثر حضور و مشارکت هنری و خلاقه داشته باشند.
همچنین در ایران بازی مردان زن پوش در نمایش های ایرانی باب بوده که حالا در اینجا زنان مردپوش می شوند تا به جای مردان بازی کنند. مثلا در اینجا بازی ناصرالدین شاه مدنظر است که زنان خود این گونه نقش ها را بازی خواهند کرد. نمایش بین تاریخ، واقعیت و کمدی شناور است و این شناور شدن بر جذابیت اثر می افزاید. در آن واحد تقلید منجر به روایت و از روایت منجر به نمایش می شود. موسوی معتقد است که گروه پرتحرک است و پویا و همین خود باعث شده تا بر کاستی های موجود چیره شوند.
طراح صحنه و لباس
رها علی نژاد طراح صحنه نمایش «رسم عاشقی» است. او دکوری ساخته که بین فضای تاریخی دوره قاجاریه و فضای مدرن شناور است. در طراحی لباس نیز موسوی نخواسته آنچه در تاریخ بوده تکرار کند. همه لباس های در فضای تقلید نفس می کشد. این کارگردان بر این باور است که چون صرفاً روایت تاریخی را بر صحنه ندارند ضرورتی هم برای استفاده از لباس دقیق آن دوره نیست. برای همین تأکیدشان بر لباس به عنوان رکن و جنبه نمایشی است. نمادهایی از ایل بختیاری در لباس به کار رفته است. این باعث می شود به واسطه تئاتر بخشی از فرهنگ ایرانی نیز در صحنه برای تماشاگران یادآوری شود. طراحی لباس ها با شکل زیباتری صورت گرفته تا ضمن جلوگیری از دست و پاگیر شدن لباس ها استفاده از آن را راحت بنماید. چراکه لباس ایل بختیاری سنگین است و این خود مانع از تحرک بازیگران در صحنه می شده است. در حالی¬که لباس فعلی هم لباس و فرهنگ ایل بختیاری را نشان می دهد و هم کاربرد تئاتری پیدا می کند.
ترانه و موسیقی
زهره عشقی آهنگساز است که گروه موسیقی و خواننده جز بازیگران هستند. در واقع بخشی از بازیگران جز گروه کر می شوند. در جاهایی از نمایش اقتضا می کند تا تقلید آهنگین اجرا شود. ترانه های به کار گرفته شده برگرفته از دوره قاجار است و بین زنان در قدیم متداول بوده است.
در فرهنگ ایرانی آهنگ هوهو داریم که ترانه قدیمی است. این جز کار گروه محسوب می شود. آنها از رییس بلدیه می خواهند این ترانه را بخواند. او هم به یاد دربار قاجار می خواند. اجبار در خواندن هست. همان چیزی که در دربار انجام می شده است. این جز فضاهای سنتی ماست.
موسوی پژوهش گسترده ای را درباره فرهنگ های مختلف ایرانی انجام داده است چرا که در این نمایش زنانی از ایل و تبارهای گوناگون مشارکت دارند. 4 زن با لهجه بختیاری، 1 زن آذری، 1 زن شیرازی و 3 زن اصفهانی حضور دارند. تنوع لهجه ها اثر را قشنگ می کند. مثلاً فضای شاد بختیاری را در بخشی از نمایش ایجاد می کنند. حرکات نیز در ترکیب با موسیقی شکل می گیرد. در آن همچنین فضاهای شاد آذری و گیلانی هم استفاده شده است.
چهره پردازی در زمان خود اجرا به کار گرفته می شود. مثلاً خانمی باید نقش ناصرالدین شاه را بازی کند. بقیه بازیگران او را جلوی چشم تماشاگر مرد پوش می کنند و گریم مردانه هم برایش استفاده خواهند کرد. بقیه زنان صورتشان همانند دوره قاجار آرایش خواهد شد مثلاً در آن روزگار ابروهای به هم پیوسته باب بوده است و بستن روسری.
در این نمایش نور چنان کارکردی ندارد و فقط از نورهای تخت استفاه خواهد شد.
مخاطب و توصیه
عظیم موسوی همانند نمایش های قبلی اش مانند «خواستگاری» و «اکبرآقا اکتور تئاتر» نمایشی را برای کودکان 7 تا بزرگسالان 70 ساله تولید کرده است. این نمایش شاد و موزیکال است که رضایت همگان را جلب خواهد کرد.
توصیه عظیم موسوی به تماشاگران رسم عاشقی این است: «در واقع فکر می¬کنم چون اثر بیشتر زنانه است و مشارکت زنان در تولید آن بیشتر است، انتظار داریم که خود زنان با شوق وذوق بیشتری بستر سازی کنند تا تماشاگران زن بیشتر برای دیدن این اثر بیایند. همچنین در نظر گرفته ایم برای حضور گروهی زنان تسهیلاتی باشد تا آنان با خرید بلیت ارزان تری برای دیدن نمایش بیایند.»