عصیان بدن در صحنه

نمایشی که از وجود قدرتی ناشناخته در پیرامون انسان هایی صحبت می کند که ایزوله شده اند وهمین نقص های فیزیکی و رفتارهای بیمارگونه را برای آنان به یادگار گذاشته است. 
رضا ثروتی کارگردانی که با نمایش «مکبث» خود را به عنوان کارگردانی صاحب سبک در حوزه تئاتر آونگارد وتئاتر مدرن معرفی کرد، پس از یک سال از از اجرای موفق مکبث، این بار ادامه تجربه هایش را در تئاتر فیزیکال و مینی مال حرکتی با نمایش «عجایب المخلوقات» در بیست و نهمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر دنبال می کند. 
به گفته او، عنوان عجایب المخلوقات ازکتاب محمد بن محمود همدانی نویسنده ای از قرن ششم هجری آمده است؛ کتابی درباره عجایب و خرافه های آن دوران. این کتاب عجیب خردادماه گذشته نظر ثروتی را به خود جلب کرد و از نظر او طرح این خرافه ها و عجایب در دنیای کنونی که دیگر جایی برای این آنان نیست در صحنه تئاتر می تواند قابل جالب باشد. اما زمان اندک او برای آماده سازی نمایش در جشنواره فجر او را از اجرای طرح نمایشی این کتاب منصرف کرد و تصمیم گرفت آن را به وقت دیگری موکول کند. نام عجایب المخلوقات از همین جا شکل گرفت. 
در این نمایش همه چیز مبتنی بر بدن بازیگر و قدرت و توانایی او در اجرا است. از آکساسوارها ایستاده بر بدن بازیگر گرفته تا موسیقی که در برای هماهنگ شدن حرکت ها و دیالوگ های نانوشته خلاقانه استفاده می شود. نمایش داستان خطی ندارد وحرکت اعضای بدن بازیگران است که معانی را در ذهن تماشاگر نقش می بندد. 
به گفته ثروتی، آکساسوارر در این اجرا، عنصر جدا از بازیگر نیست و در حقیقت با تلفیق آکساسوارها بر بدن بازیگر به نقش واره هایی در اجرا می رسند که به صورت انتزاعی به مخاطب معرفی می شوند. 
این کارگردان که معتقد است، ازدیاد حرکت و خرده ژست های بی مورد موجب بی حوصلگی و نبود تمرکز مخاطب می شود، پس ادامه می دهد: « بازی ها در این نمایش به شدت استیلیزه و مینی مالیستی هستند و هر حرکت نشانه ای برای ارتباط با مخاطب است؛ حرکات کندی که مخاطب را تیزبین می کند.» 
همین ویژگی نمایش برای پانته آ پناهی ها بازیگر این اجرا قابل توجه بوده است و این بازیگرحرفه ای را به سوی این تجربه جذب کرده است. او نیز می گوید: «دراین نمایش دیالوگی وجود ندارد وشخصیت ها با آواهایشان همه چیز را بیان می کنند. این نمایش یک اجرای بازیگر محور است اما از مجموعه ای آدم تشکیل شده که دارند با هم حرف می زنند و همه حرکت های بازیگران استیلیزه و حساب شده است. این کنکاش نقش و رسیدن به اجرایی این چنینی برای من جالب توجه بود.» 
ثروتی، تأکید بر تئاتر فیزیکال و استفاده مینی مال از ژست و حرکت بازیگران در این نمایش را به عنوان یکی از وجوه مشترک اجرایش با تجربه قبلی نمایش «مکبث» می داند و می گوید: «ما در این اجرا مکان و زمان و روایت خطی را از تماشاگر می گیریم و با گرفتن مؤلفه های ارتباطی تماشاگر ناچار به جایگزینی عناصری هستیم که بتوانند این رابطه را ایجاد کنند. بنابراین مجبور هستیم با تصویر سازی و استفاده از عناصر گروتسک در فرم و محتوای اجرا به ارتباط با تماشاگر برسیم تا ما را به احساس و واکنش ناشناخته ای برساند. ایجاد روایت به وسیله فضا سازی و موقعیت های مشترک بین اپیزودهایی که با رویکرد کلاژگونه پشت سر هم قرار گرفته اند.» 
او ادامه می دهد: «ما در این اجرا با همنیشی عناصر متضاد باهم سعی کرده ایم تماشاگر را در موقعیتی قرار دهیم که نداند چه واکنش مشخصی نشان می دهد و با قرار دادن موقعیت کمیک و تراژیک یا همنشینی عناصر وحشت زا با پارودی های اغراق آمیز، نشان دادن یک واکنش مشخص را از تماشاگر سلب می کنیم.» 
او از شکل گیری یک رابطه خاص با تماشاگرش صحبت می کند؛ رابطه ای که دیالوگ تنها تعیین کننده فضای بین اثر او با تماشاگر نیست و می گوید: «سعی کرده ام با استفاده از تصوری های سورئال مخاطب را در فضای کابوس گونه ای قرار دهم که شاید منطق اش تنها در جهان خواب دست یافتنی باشد.» 
به گفته ثروتی تصاویر «عجایب المخلوقات» ناخودآگاه مخاطب را نشانه می گیرند. که با تمهیداتی از طریق بدن بازیگران همچون نمایش نقص عضوها و ترکیب بدن بازیگران با یکدیگر و ساختن موجودات انتزاعی در راستای فرم و محتوای نمایش عمل می کنند. 
افکت ها در اجرا بدون دیالوگ به همراه بدن بازیگران زبان اصلی اجرا را تشکیل می دهند. به گفته کارگردان، آنان واکنش های انسانی را از طریق اصوات به مخاطب منتقل می کنند. در حقیقت افکت جایگزین دیالوگ بین بازیگران می شود. 
هادی ثابت نیز که به همراه بامداد افشار ساخت و اجرای موسیقی و افکت این اجرا را به عهده دارد، می گوید: «50 درصد موسیقی این نمایش را افکت تشکیل می دهد و 50 درصد دیگر را موسیقی که به صورت زنده نواخته می شود.» 
به گفته او، درصحنه هایی که بار دراماتیک وجود دارد از سازهایی مثل ساکسیفون، گیتار، سنتور، ساز دهنی و پرکاشن استفاده می شود و صحنه هایی که افکت لازم است صداسازی می شود. 
گروه موسیقی در طول جلسات تمرین، کنار گروه بوده و در اجرا نیز در پشت لته های سیاه حضور دارد. به اعتقاد نوازنده این اجرا که تجربه های مختلفی در زمینه ساخت موسیقی تئاتر و سینما دارد، عجایب المخلوقات یک تجربه عجیب و نو برای او بوده است. زیرا کارگردانش عصیانگرانه به تئاتر نگاه می کند. 
این عصیان در طراحی های آکساسوار، لباس و نور نیز نمایان است. شیما میرحمیدی دیگر بازیگر نمایش که طراحی لباس و آکساسوار را هم به عهده دارد، می گوید: «در این اجرا، آکساسوار و لباس نقش ابزاری را دارند و بافت و رنگ لباس ها در این اجرا اهمیت زیادی دارند چون باید بتوانند زخم های این عجایب المخلوقات را نشان دهند.» 
به گفته این طراح، یک بدوی گرایی غیر تاریخی در طرح هایم وجود دارد که تلفیق گذر زمان در آن دیده می شود. مینی مالیسم هم در لباس و هم در آکساسوار دیده می شود. او توضیحات خود را به این گونه تکمیل می کند: حداقل نشانه با بیشترین معانی. 
او می گوید: «خود بازیگران تضاد دارند اما لباس ها متحد الشکل هستند و در هر اپیزود لباس ها متعلقاتی نیز دارند و نشانه ای به لباس اضافه یا کم می شود.» 
طراح لباس و آکساسوار عجایب المخلوقات همچنین درباره طراحی های خود توضیح بیشتری می دهد: «دراین طراحی ها سعی کرده ام لباس ها از لحاظ بافت و رنگ متحد الشکل باشند اما تفاوت های جزئی در بلندی و کوتاهی لباس ها و گشادی و تنگی قد آستین ها دادم اما این تغییرات به اندازه ای اندک است که در نگاه اول به چشم نمی آید.» 
در نهایت باید گفت اجرای عجایب المخلوقات ثروتی با وجود داشتن مشترکاتی از نظر ساختار کلی اجرای فیزیکال، با کار قبلیش، مکبث، تفاوت های عمده ای هم با این اجرا دارد. یکی از این تفاوت ها نداشتن امکانات اجرایی مانند دیالوگ است که همین حذف دیالوگ موجب شده تا تمرکز اساسی بر بدن بازیگر به خلق تصاویر زیبایی در برخی صحنه ها کمک کند. 
این نمایش پس از اجرا در سومین روز جشنواره بیست و نهم تئاتر فجر، از اول اسفند ساعت 19 در تماشاخانه ایرانشهر به صحنه می آید و پانته آ پناهی ها، رامین سیاردشتی، مجید بهرامی، مرتضی اسماعیل کاشی، علی باقری، شیما میرحمیدی، اصغر پیران، بیژن سراجی و فرزین نوبرانی بازیگران آن هستند.