بانوان نگاه واقع گرایانه تری به هنر دارند

از خانواده تا هنر
چیستا یثربی درباره جایگاه و نقش زنان در عرصه تئاتر امروز ایران می گوید: «حضور زنان در حوزه های مختلف تئاتر طی سال های اخیر بیشتر و جدی تر شده و فعالیت آنان نیز افزایش پیدا کرده و به همین نسبت مطالبات آنان نیز بالاتر رفته است. در این سال ها حضور زنان در حوزه هایی چون طراحی صحنه، نمایشنامه نویسی و کارگردانی خیلی بیشتر شده و به نسبت دهه های قبل افزایش یافته است. این حضور گسترده را از سویی می توان به تعداد زیاد دانش آموختگان خانم دانشگاه ها مربوط دانست و دیگر این که زنان گرایش بیشتری به ادبیات نمایشی دارند و طی این سال ها بیشتر خانم ها بلافاصله بعد از اتمام دوره تحصیل، مشغول به کار شده اند.»
یثربی می گوید: «خانم ها در حال حاضر به اندازه آقایان در حوزه های مختلف هنری فعالند، اما تفاوت عمده کار آنان با مردها این است که آنان با حضورشان در عرصه هنر مسایل خانواده ها و نسل ها را وارد کارشان می کنند و آثارشان به نسبت انتقادی تر است. من طی این سال ها نمایشنامه ای از خانم ها را نخوانده ام که خنثی و نگاهشان به مسایل بی تفاوت بوده باشد. اثر آنان معمولاً پرتنش تر است، چون با فرهنگ خاص خودشان و نقش و جایگاه مادرانه یا دید یک همسر وارد کار می شوند و پل ارتباطی مستحکم تری میان خانواده و هنر برقرار می کنند. زنان براساس نقش انسانی و خانوادگی شان نگاه متفاوتی به آسیب ها دارند و تعریف هایشان نیز از مسایل متفاوت است. آنان به این دلیل که راجع به خانواده و انسان واقع گراتر و معترض ترند و دیدی اجتماعی و غیر انتزاعی نسبت به مسایل انسانی دارند، خیلی واقع گرایانه تر هم کار می کنند.»
یثربی در مورد مشکلات و آسیب های تئاتر در میان زنان هنرمند این عرصه می گوید: «تئاتر شغل بی رحمی است، حاشیه امنیت ندارد و وظایف و فعالیت های یک زن در آن، خیلی فداکارانه تر از سایر مشاغل است. زنی که در عرصه تئاتر کار می کند، به ازای یک سال کار شبانه روزی و دوری از خانواده و بدون امیدی به آینده و با توجه به قوانین متغیر ما در این حوزه کاری، آنچه به عنوان دستمزد دریافت می کند، بسیار ناچیز است و در مقایسه با زنانی که در مشاغل دیگر مشغول به کارند، وظایف سخت تری دارد، اما با این حال کاری که انجام می دهد، ارزشش را دارد. ما از نسل قبلی تئاتر تا نسل امروز شاهد آن هستیم که هنر زنان به دلیل نگاه انسانی شان تأثیرگذار بوده است.»

پیشرفت ها زیاد بوده است
کتایون فیض مرندی(کارگردان، طراح صحنه و مدرس تئاتر) با اشاره به افزایش کمی و کیفی حضور زنان و کارهای حرفه ایشان در تئاتر می گوید: «خوشبختانه جذب تعداد زیادی از دانش آموختگان زن در دانشگاه ها و ورود آنان به عرصه های مختلف کار حرفه ای از قبیل بازیگری، طراحی صحنه، کارگردانی و نویسندگی در حال حاضر باعث حضور بیشتر زنان در همه حوزه های تئاتری شده است.» 
مرندی در خصوص نسل جدید زنان تئاتر می گوید: «تعداد زیادی از دانشجویان خود من در عرصه های مختلف در حال کار هستند، به ویژه در رشته طراحی صحنه دانشجویان جوان زیادی در تلویزیون، سینما و تئاتر مشغول به کار شده اند. بخشی از این زنان جوان هم در عرصه های دیگری مثل بازیگری و نویسندگی و... کاملاً موفق هستند. به نظر من هر دو نسل، هم نسل جدید و هم نسل گذشته در صحنه تئاتر امروز حضوری جدی و پایاپای دارند. ضمن اینکه بسیاری از این زنان هم به دلیل شرایط نامطلوب مالی تئاتر، جذب سینما شده اند که طبیعتاً اگر این شرایط، شرایط مناسبی باشد، در حوزه تئاتر خواهند ماند.»
کتایون فیض مرندی در ادامه صحبت هایش با اشاره به فعالیت های مختلف زنان در کارهای فنی تئاتر معتقد است که در این حوزه با رشد کیفی کار زنان مواجه بوده ایم. وی می افزاید: «حضور زنان در عرصه های فنی و کارهای تخصصی تر تئاتر، به جز بازیگری و نویسندگی در این سال ها پیشرفت های زیادی داشته است.»

باید سنجیده و گزیده کار کرد
شهره سلطانی(بازیگر و کارگردان تئاتر) به قدرت و قوت موجود در نسل گذشته زنان تئاتر اشاره می کند و می گوید: «شاید نتوان به لحاظ محتوایی آثار دوره قبل را با دوره امروز مقایسه کرد و آثار حال حاضر تئاتر ما و به ویژه درباره آثار زنان به لحاظ محتوایی کارهای خوبی هستند و ظاهراً در دوران قبل کارهای تئاتر حساب شده تر و گزیده تر بوده است و تحقیق و تلاش برای ورود به تئاتر خیلی جدی تر و مهمتر. اما متأسفانه این روزها تئاتر مثل خیلی از پدیده های دیگر مد شده است. من وقتی که ده، دوازده سال پیش را با وضعیت امروز تئاتر زنان مقایسه می کنم، می بینم که خیلی از خانم ها کار تئاتر را برای ورود به سینما یا هنرهای تصویری انتخاب می کنند.»
سلطانی به تفاوت عمده میان تئاتر و سینما اشاره می کند و می افزاید: «نمی توان از فعالیت چشمگیر زنان ایرانی در عرصه تئاتر چشم پوشی کرد، ضمن اینکه دانش و سواد خانم های امروز در هنر، اهمیت زیادی دارد و به نظر من کاملاً تحت تأثیر آموخته ها و توانایی های آنان در دانشگاه هاست و این قابل تحسین است.»
شهره سلطانی، اضافه می کند: «نسل امروز زنان در تئاتر ما خیلی وقت ها تکلیفشان را با خودشان مشخص نکرده اند. تأثیر و جایگاه موفق زنانی مثل پری صابری و منیژه محامدی در تئاتر به این دلیل است که آنان از ابتدای کار، تکلیف شان را مشخص کرده بودند و تنها در حوزه کارگردانی فعالیت کردند و هرگز وارد شاخه های دیگر نشدند، اما بسیاری از زنان نسل جدید در عرصه هنر هدف مشخصی ندارند و مدام از این شاخه به آن شاخه می پرند. مسأله دیگر این است که بازیگری مثل همیشه بیشتر از سایر حوزه های فعالیت برای خانم ها مهم بوده است و کمتر اتفاق می افتد که دانشجویان دختر ما به صورت جدی مثلاً کار طراحی صحنه یا نورپردازی را دنبال کنند. من گمان می کنم باید اول توانایی هایشان را در مورد کارشان بسنجند و بعد در همان حوزه به طور جدی فعالیت کنند.»

زنان پا به پای مردان کار می کنند
میترا خواجه ئیان(کارگردان و بازیگر تئاتر) جایگاه و نقش زن در تئاتر کشور را مطلوب می داند و می گوید: «زنان هم امروز پا به پای مردان مشغول به کارند و کیفیت و نتیجه کارشان هم به پشتکار و جدیت آنان بستگی دارد، اما من تفاوتی میان شکل کار کردن خانم ها با آقایان نمی بینم و تفاوت ها عمدتاً میان افراد است و به توانایی های آنان برمی گردد.»
خواجه ئیان می گوید: «کیفیت و جریان حضور زنان این دوره را در آینده می توان مورد بررسی قرار داد، همان طور که یک دوره کسانی چون منیژه محامدی و پری صابری کار کردند و امروز ما می توانیم عملکردشان را در ساختار کلی تئاترمان بررسی کنیم. ضمن اینکه ما در حال حاضر در عرصه نویسندگی، خانم هایی مثل چیستا یثربی و نغمه ثمینی را داریم که چشم انداز کلی و مطلوبی از هنرشان را در ایران شناسانده اند و اتفاقاً در خارج از کشور هم مطرح هستند.»