آیا تئاتر استقلال پیدا می کند؟

در واقع می توان این گونه گفت که مردم و مسؤلان دو گروهی هستند که تئاتر برای ادامه حرکت در مسیر پویایی اش به آنها نیازمند است. اما تئاتر ما متأسفانه در هر دو بخش دچار مشکلات و آسیب های فراوانی است و در یک جمع بندی کلی می توان گفت که در میانه این دو بخش از جامعه، تئاتر ما تنها مانده است.
اما برای دستیابی به تئاتری پویا، قوی و مناسب که در حوزه فرهنگ و در گستره اجتماعی تأثیرگذار و جریان ساز باشد، حداقل باید بخشی از این ارتباط کامل شود تا بخش دیگر آن بتواند ارتباط مؤثر و مفیدتری را با جریانی قوی از هنر تئاتر برقرار کند.
«سازمان ملی تئاتر» و تشکیل آن شاید از مهمترین حرکت هایی باشد که خانواده تئاتر را مطمئن ساخته و حرکت برای دستیابی به تئاتر فاخر و پیشرفته ملی را تسریع می کند. این ضرورت دست کم می تواند مشکل همیشگی بودجه و تعاریف قانونی از مشاغل را در پی داشته باشد که امروز جزو مهمترین نیازهای تئاتر ما هستند.

مشکل بودجه حل می شود!
مهرداد رایانی مخصوص(نویسنده و کارگردان و مدرس تئاتر) معتقد است که با تشکیل «سازمان ملی تئاتر» و ارتقای تشکیلاتی تئاتر، رشد و پیشرفت آن در پی حل بسیاری از مشکلات تضمین خواهد شد.
وی می گوید: «اگر چنین اتفاقی بیفتد، بلافاصله ادارات کل در مراکز مختلف استان ها تشکیل خواهند شد و ادارات در شهرهای مختلف سازمان خواهند یافت و تئاتر هم پس از آن به لحاظ تأمین بودجه و تشکیلاتی مستقل و... بهتر و مطلوب تر عمل خواهد کرد.»
وی می افزاید: «مشکل تئاتر ما در حال حاضر و در وهله نخست مشکل بودجه است و مدیران به تنهایی قادر به حل مشکلات آن نیستند. ما در سال های بعد از انقلاب دایم مدیران مان را عوض کرده ایم. خیلی ها آمده اند و رفته اند و ما همان مشکلات و معضلات گذشته مان را داریم. در حقیقت مشکل اصلی تئاتر ما در حال حاضر بودجه است. بنابراین تشکیل سازمان ملی تئاتر، تئاترمان را نجات خواهد داد. به این دلیل که اولین کار آن ارتقای بودجه است، چون باید تشکیلات خودش را به صورت مستقل ایجاد کند، بنابراین ماهیتی کاملاً مجزا می یابد و به صورت مجزا هم مقوله تئاتر را با همه جوانب آن شامل می شود و در نتیجه باعث رشد و پیشرفت آن و حل مشکلات عمده و اصلی اش خواهد شد.»

امیدوارم تشکیل شود
اعظم بروجردی(نویسنده، کارگردان و مدرس تئاتر) هم با اشاره به فعالیت ها و بحث هایی که پیش تر درباره ضرورت تشکیل سازمان ملی تئاتر مطرح شده است، می گوید: «این که مسؤلان و خود هنرمندان تئاتر بعد از مدت ها دارند تئاتر و مشکلاتش را جدی می گیرند، خیلی مهم است.»
او می افزاید: «اگر روزی مسؤلان به این نتیجه برسند که تئاتر باید در قالب یک سازمان مجزا استقلال پیدا کرده و هزینه هایش را از همین طریق تأمین کند، مسلماً تئاتر ما با ترقی و جهش بسیار خوبی مواجه خواهد شد.» بروجردی می گوید: «من زمانی که فهمیدم مسؤل اداره کل هنرهای نمایشی از سرپرست به ریاست و بعد به مدیر کل تبدیل شده است، خوشحال شدم که مسؤلان دارند متوجه جایگاه تئاتر می شوند و این تغییرات و جهت گیری متفاوت، مسلماً باعث پیشرفت و ترقی تئاتر خواهد شد.»
بروجردی می افزاید: «البته ما تا به حال و پیش از آن که چنین سازمانی تشکیل شود، توجه و حمایت نسبت به تئاتر را داشته ایم، ولی این توجه کمرنگ بوده است و در واقع تا به حال تئاتر برای مسؤلان چندان جدی نبوده و بیشتر به وسیله خود خانواده تئاتر جدی گرفته شده است. به هر حال امیدوارم سازمان ملی تئاتر تشکیل شود و استقلال شغلی و مالی تئاتر بتواند این هنر مردمی را به درجه مطلوبی از تعالی و رشد برساند.»

امنیت و تعریف شغلی در تئاتر
کتایون فیض مرندی(طراح صحنه، کارگردان و مدرس تئاتر) هم در خصوص سازمان ملی تئاتر چنین می گوید: «من به دلیل آنکه سر فصل های اصلی و اولویت های این سازمان را نمی دانم، نمی توانم زیاد در مورد ضرورت های تشکیل و اصلاً درباره خود سازمان صحبت کنم، اما می توانم این را بگویم که اگر بخش خصوصی از حمایت های دولتی برخوردار باشد، کوچکترین فایده اش در گستره سیاستگذاری، اجرا و تولید برنامه ها این است که به واسطه تنوع آرا در آن، تنوع در دستاوردها هم دیده خواهد شد. به نظر من سیاست خاص مرکز هنرهای نمایشی به عنوان بخشی از بدنه دولت، ضمن اینکه باید با محدوده ای وسیع تر طرح ریزی شود، نیاز به حمایت های وسیع تری هم دارد که این حمایت ها شاید با تشکیل سازمان ملی تئاتر میسر شوند. این خیلی خوب است که تئاتر بتواند به لحاظ بودجه و تأمین هزینه هایش از طرف دولت حمایت شود و اینکه خانواده تئاتر به صورت حقوقی و قانونی تعریف مشخص و دقیقی از شغل شان داشته باشند و در ضمن تأمین هم باشند. امنیت شغلی و تعریف قانونی از مشاغل در حوزه تئاتر نیازمند توجه بیشتری است که امیدواریم با تشکیل چنین سازمانی محقق شود.»

نیاز به برنامه ریزی منسجم
دکتر قطب الدین صادقی(نویسنده، کارگردان و مدرس تئاتر) با تشکیل و راه اندازی سازمانی با نام تئاتر کاملاً موافق است و در مورد محاسن شکل گیری آن می گوید: «یک ساختار نوین، یک دست و فراگیر ملی در این سازمان قابل پیش بینی است و در چنین سیستمی ارزش و اعتبار کارهایمان به طور مستقل بررسی می شوند و دیگر تئاتر زیر نظر آن اداره و این اداره نیست. در این سیستم مطمئناً با توجه بیشتر و نگاه دقیق تر، تئاتر ما با پیشرفت و جهش رو به جلو همراه خواهد بود.»
صادقی افزود: «تئاتر در صورت به دست آوردن این استقلال، سیاست های تدوین شده دقیق تری خواهد داشت. دلیلش هم آن است که در این سیستم سیاست ها و مدیریت ها یکی می شوند و چنین امری محاسن زیادی هم دارد.»
صادقی در ادامه صحبتهایش می افزاید: «ما در تئاتر ایران تعریف قانونی از شغل ها نداریم و مرکز هنرهای نمایشی هم به عنوان تنها حامی تئاتر به خاطر اینکه خودش به یک سازمان دیگر وابسته است نتوانسته امنیت شغلی را برای هنرمندان تئاتر تأمین کند.»
وی اضافه می کند: «شاید تئاتر ما در مقاطعی مختلف چندین مسؤل را تجربه کرده و در حال تعویض دیده است که باید به هر کدام از آنها به نوعی جواب داده شود و این در حالی است که سیاست های تئاتر را یک نفر تعیین می کند، بودجه اش را یکی دیگر تعیین می کند و....
تئاتر ما علاوه بر همه مشکلاتش استقلال مالی هم ندارد. به نظر می آید سازمان ملی تئاتر می تواند همه این پراکندگی ها و بی برنامه گی ها را انسجام ببخشد و در قالب کلیتی منسجم به کمک تئاتر ما بیاید.»

تئاتر ما جایگاه حرفه ای و شغلی ندارد
آزیتا حاجیان(بازیگر و کارگردان تئاتر) وقتی با سؤال مان در رابطه با سازمان ملی تئاتر مواجه می شود شروع می کند به درد دل و می گوید: «بعضی اوقات حرفه ها را در تقسیم بندی هایی قرار می دهیم و مثلاً می گوییم این حرفه ما باشد و این یکی عشق ما. به نظر من تئاتر عمدتاً عشق آدم هاست و به ویژه در کشور ما به خاطر اینکه درآمدزا نیست نمی تواند یک شغل و حرفه باشد.»
حاجیان در ادامه اضافه می کند: «هنرمندان ما بیشتر از تئاتر تعریفی عاشقانه دارند و واقعاً هم هیچ آدم عاقلی پیدا نمی شود که حاضر باشد این همه انرژی مصرف و از وقت و عمرش هزینه کند و هیچ چشم داشت مالی هم نداشته باشد. این می شود عشق نه شغل! و خب در عشق هم معمولاً فکر و عقل کمتر از احساسات دخالت دارند. مهمترین چیزی که من می خواهم به آن اشاره کنم این است که تئاتر در کشور ما متأسفانه هیچ جایگاه شغلی و حرفه ای ندارد چون هنرمند نمی تواند با تکیه بر آن زندگی اش را اداره کند.»
حاجیان درباره صحبتهایی که در مورد تشکیل سازمان ملی تئاتر مطرح شده هم می گوید: هر تعریفی باید یک ضمانت اجرایی داشته باشد. اینکه ما بنشینیم و همین طوری یک سری حرفها و شعارهای قشنگ و امیدوارکننده را به زبان بیاوریم در واقع تنها خودمان را راضی کرده ایم و کارمان هم هیچ فایده ای ندارد. به نظر من، جریانی که پشتش ضمانت اجرایی وجود ندارد از همان ابتدا چیز غیر قابل اطمینانی است!
حاجیان مشکل بودجه و مسایل مالی را مهمترین مشکل تئاتر ما می داند و با تأکید بر این نکته که بدون امکانات و بودجه هیچ اتفاق مهم تئاتری در هیچ کشوری رخ نخواهد داد، می افزاید: هنرمند تئاتر این همه سال با کمترین چشمداشتی حضور خودش را اعلام و ثابت کرده است ، اما آیا این هنرمند توانسته از حاصل زحماتش در زندگی هم استفاده ای ببرد؟

دولت حتماً حمایت کند
ایوب آقاخانی، نویسنده، کارگردان و مدرس تئاتر درخصوص تشکیل سازمان ملی تئاتر می گوید: من معتقدم این حرکت، حرکت فوق العاده درخشانی است و اگر اتفاق بیفتد، خیلی از مشکلات تئاتر ما را حل می کند.
آقاخانی می گوید: صحبتهای اولیه این سازمان را ما از چندین سال پیش تر شنیده بودیم، اما اگر این اتفاق بیفتد، حداقل و دست کم بدون در نظر گرفتن تمام مسایل حاشیه ای احتمالی که ممکن است شکل بگیرد، برای کلیت تئاتر ما یک جهش فوق العاده درخشان است و امیدوارم طبق مباحثی که در کنگره تئاتر طرح و شنیده شد، این اتفاق حتماً بیفتد و باز امیدوارم دولت حتماً از آن حمایت کند. نباید فراموش کنیم که اصولاً این جور هزینه کردن برای تئاتر، هزینه برای فرهنگ جامعه است. یعنی هیچ اشکالی ندارد که ما از میان این همه هزینه هایی که می کنیم، حتی برخی از آنها باری به هر جهت محسوب می شوند، یک مقداری هم برای فرهنگ جامعه مان هزینه کنیم. 
وی در ادامه صحبتهایش می افزاید: سازمان ملی تئاتر هرچه نداشته باشد، بزرگترین حسن آن تقویت تئاتر در تمام شهرها و گوشه و کنار کشور است و این چیزی نیست که به راحتی بشود از کنارش گذشت. من امیدوارم که این سازمان هرچه زودتر تشکیل شود و اگر این اتفاق محقق شود، مبارک ترین خبری است که من امسال می شنوم. 
آقا خانی درباره فوایدی که سازمان ملی تئاتر می تواند برای تئاتر داشته باشد، می گوید: اولاً نحوه اداره تئاتر بسیار بسامانتر خواهد شد و خود به خود تمام ریزنقشهای کاری در تئاتر را به چشم خواهد آورد و در نتیجه گوشه و کنار مملکت از قلم نخواهد افتاد و همه جا با یک سیاست درست و واحد پرورش پیدا خواهد کرد.
او همچنین می افزاید: در صورت تشکیل این سازمان به طور حتم شاهد رشد کمی و در نتیجه آن رشد کیفی تئاتر خواهیم بود و در ضمن مسأله مهم دیگری که سازمان ملی تئاتر نتیجه خواهد داد، این است که حداقل بودجه تئاتر کشور چندین برابر می شود و دست کم با خود، کیفیت و کمیت مطلوب تری را می آورد که اصلاً دستاورد کمی نیست.

اتفاق فرخنده ای خواهد بود 
مهرداد ابروان، منتقد و مدرس تئاتر هم معتقد است: تشکیل سازمان ملی تئاتر اتفاق بسیار بسیار خوبی است، او می گوید: این بحث قبلا در مجامع تئاتری مطرح شده بود و نظر من این است که در کل، تئاتر هرچقدر بیشتر به سازمانی مستقل تبدیل شود، بهتر است. این مسأله هم در وجه نهادهای مدنی مثل خانه تئاتر خودش را نشان می دهد و هم در وجه تشکیل یک سازمان مستقلی مثل سازمان ملی تئاتر، از آن رو که تئاتر خودش یک نهاد مستقل می شود و دیگر زیرمجموعه نهاد مادری مثل ارشاد نیست. دیگر آنکه تئاتر باتشکیل این سازمان اصلاً می تواند یک مسؤول خاص و یک برنامه ریزی خاص داشته باشد. به هر حال سازمان، تئاتر را مستقل می کند.
ابروان در ادامه صحبتهایش اضافه می کند: من گمان می کنم اگر چنین اتفاقی بیفتد، برای تئاتر ما اتفاق بسیار فرخنده ای است. چنانچه شنیده ام در بسیاری از کشورهای جهان و به خصوص کشورهای پیشرفته وضع به همین منوال است و تئاتر به عنوان یک نهاد مستقل فعالیت می کند.
وی می گوید: چند سال پیش کارگردان معروف آلمانی و سرپرست گروه روهر - روبرتو چولی- در یک کنفرانس مطبوعاتی یک عدد نجومی را گفت که از دولت آلمان به عنوان یارانه برای گروه تئاترش دریافت می کند. این رقم آنقدر بالا بود که همه خبرنگاران حاضر در سالن جا خوردند. باورش سخت است اما همین گروه درجه چندمی آلمانی یارانه ای تقریباً به اندازه بودجه کل تئاتر کشور ما را دریافت می کند! 
ابروان در پایان صحبتهایش می گوید: قطعاً یک سازمان مستقل که بتواند تئاتر را بهتر ساماندهی کند، می تواند در رشد تئاتر بسیار مؤثر هم باشد.