تئاتر فجر ، آئینه تئاتر ایران

سید جواد روشن:حتی امروز نیز که جشنواره های متعدد تئاتری برگزار می شوند ، اما جشنواره تئاتر فجر هنوز جایگاه خود را دارد. 
خیلی از چهره های شناخته شده امروز تئاتر ایران ، از دل همین جشنواره ها بیرون آمدند و شناخته شدند. مرور سال ها برگزاری این جشنواره نشان می دهد ، جشنواره تئاتر فجر گاهی به صورت رقابتی و گاهی غیر رقابتی برگزار شده و این مسئله همواره مخالفان و موافقانی داشته است و امروز شاهد آن هستیم که در این جشنواره جمع این نظرات وجود دارد . مسلما برگزاری بیست و هفت دوره از این جشنواره و بررسی ویژگی های هر دوره ، تجربه ای گرانفدر است که امروز در اختیار مدیران و برگزار کنندگان آن است. در گذشته جشنواره تئاتر فجر راهی بود برای رسیدن به اجرای عمومی و گروه های تئاتر تلاش می کردند تا در این جشنواره حاضر باشند و پس از رقابت با یکدیگر در سال بعد اجرای عمومی داشته باشند اما چند سالی است که این جشنواره با اضافه شدن بخش های مختلف ، شکلی متفاوت گرفته و دیگر تنها محلی برای تعیین اجرای عمومی نیست. اضافه شدن بخش های مختلف به جشنواره برگرفته از همین تجربیات است چرا که جشنواره برای هر سلیقه ای – از مخاطب گرفته تا اجرا کننده – جا دارد و به شکل تفکیک شده و تخصصی به آن می پردازد. توجه ویژه به تولید متون نشان از اهمیت حمایت از نمایشنامه نویسان ایرانی است و بخش های تجربه های نو ، تئاتر ملل ، چشم انداز ، جشنواره جشنواره ها ، مرور ، مسابقه بین الملل ، پژوهش و.. همه نشان از توجه به بخش ها ، سلایق و نیازهای مختلف تئاتری در این جشنواره است. 
حال این سوال پیش می آید که آیا جشنواره تئاتر فجر ویترین کاملی از تئاتر ایران است یا خیر؟
پاسخ به این سوال کمی مشکل به نظر می رسد و شاید چنین ادعایی کمی سخت باشد اما بی شک این جشنواره اگر ویترین کامل تئاتر ایران نباشد اما در بر گیرنده تجلی و بخش قابل ملاحظه ای از تئاتر ایران است. وجود جشنواره های منطقه ای و راه یابی گروه های شهرستانی به جشنواره ، وجود بخش های مختلف ، تعداد زیاد آثار ، طیف گسترده و مختلف شرکت کنندگان و ... همه نشان از تئاتر پویای ایران است. هرچند امکانات سخت افزاری ما از قبیل سالن اجرا و زمان محدود برگزاری جشنواره نسبت به حجم زیاد هنرمندان تئاتر ، این اجازه را نمی دهد که شاهد حضور تمام نام ها و هنرمندان در ایام جشنواره باشیم و نمی توان تمام تئاتر ایران را طول 10 روز خلاصه کرد اما می توان فهمید که تئاتر ایران زنده است . 
یکی دیگر از ویژگی های جشنواره تئاتر فجر ، بین المللی بودن آن است که از دو جنبه حائز اهمیت است . اول ارتباط و تعامل گروه های ایرانی با گروه های خارجی و دوم فراهم شدن امکان آشنایی بیشتر با تئاتر در خارج از مرز های ایران به واسطه دیدن اجرای گروه های خارجی در ایران توسط هنرمندان ، دانشجویان و علاقه مندان تئاتر است . هرچند این مسئله همواره مورد نقد بوده است که گروه های خارجی حاظر در جشنواره از سطح بالایی برخوردار نیستند اما نمی توان منکر حضور برخی گروه های خوب در این جشنواره شد . جشنواره تئاتر فجر آغازی بود بر بین المللی شدن تئاتر ایران و حضور گروه های خارجی که خود دارای اهمیت است و حال باید تلاش کرد تا کیفیت این بخش را بالا برد. مطرح شدن طرح بازار بین المللی تئاتر در این دوره ، ادامه و تکامل یافته همان طرحی است که هدفش ارتباط گروه های ایرانی با هنرمندان ، جشنواره ها و گروه های خارجی بود. همچنین وجود بخش مسابقه بین الملل که نشان از رقابت گروه های ایرانی با خارجی دارد و توسط یک هیات داوری متشکل از هنرمندان ایرانی و خارجی داوری می شود ، نشان می دهد که دیگر جشنواره تئاتر فجر به گروه های خارجی به عنوان یک بخش مهمان نگاه نمی کند و در واقع این رقابتی بین المللی است میان تئاتر ایران با دیگر کشورها که حال باید به جنبه های مختلف آن توجه بیشتری داشت و با رفع مشکلات و کاستی ها ی موجود تلاش کرد تا به کیفیتی مطلوب و در خور توجه رسید.
از دیگر برکات جشنواره تئاتر فجر ، چاپ ده ها عنوان کتاب است که به بهانه جشنواره منتشر می شود . از نمایشنامه گرفته تا آثار پژوهشی ، تئوری و ترجمه که در کنار برگزاری سمینارهای مختلف ، کارگاه های آموزشی و ... کمک موثری است در بالا بردن سطح علمی تئاتر ایران . در این چند دوره اخیر شاهد برگزاری سمینارهای تخصصی هستیم که چند روز پیش از آغاز جشنواره برپا می شود و پیش درآمدی است ، علمی بر جشنواره تئاتر فجر که به مدد حضور دانشگاهیان ، از تجربه فراتر رفته و جلوه ای آکادمیک بر خود گرفته است. 
با مرور آنچه گفته شد بی شک جشنواره تئاتر فجر بزرگترین و موثر ترین ، جشنواره تئاتری در ایران است که می رود تا جایگاه بین المللی خود را در میان جشنواره های تئاتری دنیا پیدا و تثبیت کند و باید برگزار کنندگان و سیاست گذاران این جشنواره نیز به اهمیت چنین جایگاهی دقت بیشتری داشته باشند و بکوشند تا شرایطی در خور یک رویداد بین المللی فراهم آورند تا با گسترش امکانات ، آینه ای تمام قد از تئاتر ایران را در این جشنواره شاهد باشیم.