مدیا در خدمت تئاتر، مهاجرت راه حل نیست

نیما دهقان کارگردان تئاتر که با نمایش «جاودانگی» در بخش مسابقه بین الملل جشنواره تئاتر فجر حضور دارد درباره رقابت این اثر نمایشی با دیگر آثار بخش مسابقه به خبرنگار مهر گفت: از نظر من هیچ چیز قابل پیش بینی نیست. درست است که  تعدادی از آثار در بخش بین الملل با یکدیگر رقابت می کنند که در واقع از لحاظ کیفی سطح بالاتری نسبت به دیگر نمایش ها دارند. اما از نظر من نمی توان پیش بینی کرد که رقابت در نهایت به چه صورت خواهد بود.

وی ادامه داد: به عنوان نمونه در دوره بیست و هشتم جشنواره تئاتر فجر که نمایش «خنکای ختم خاطره» به کارگردانی من در بخش مسابقه بین الملل حضور داشت من فکر نمی کردم که این اثر بتواند اینقدر جایزه بگیرد و خوشبختانه تا به حال هم رکورددار بوده و تنها اثر ایرانی است که توانسته ۵ جایزه بخش بین الملل را از آن خود کند بنابراین در مورد نمایش جاودانگی هم نمی  توانم پیش بینی کنم.

وی درباره ویژگی های نمایش های بخش بین الملل بیان کرد: کارهای بین الملل باید دو ویژگی را توامان با هم داشته باشند، در واقع هم از نظر محتوایی و هم از نظر شکلی باید یک سر و گردن بالاتر از دیگر آثار باشند و مساله دیگر اینکه اساسا این نمایش ها باید شاخصه های بین المللی داشته باشند و فراتر از چارچوب های مشخص برای اجرا در کشور خودشان باشند.

دهقان درباره تم مهاجرت این نمایش و درست یا غلط بودن این اقدام عنوان کرد: تم این اثر نمایشی بر پایه مهاجرت بنا شده اما من ماجرا را به این شکل دیدم که همه انسان ها در مقاطعی از زندگی شان به مهاجرت فکر می کنند اما در نهایت با تحقیقات و صحبت هایی که با افراد مختلف کردم به این نتیجه نرسیدم که مهاجرت خوب است یا اینکه نباید مهاجرت کرد چون معمولا افراد مختلفی دست به مهاجرت می زنند، افرادی که جنگ زده هستند، مشکلات مالی و یا سیاسی دارند و یا حتی قشر مرفه و پولدار جامعه. در واقع بسیاری از انسان ها به این مساله فکر می کنند اما طی صحبت هایی که من با این افراد داشتم نیمی از آنها موافق مهاجرت بودند و برخی از این کار پشیمان شده بودند.

وی ادامه داد: اما در این نمایش من نوعی در حال انجام زندگی روزمره هستم اما پیرامونش اصوات جنگی را می شنوم. درست است که در ایران ما درگیر جنگ نیستیم اما هر روز در روزنامه ها، اخبار و اطراف خودمان با مساله جنگ رو به رو می شویم و ناخودآگاه در جریان این اخبار قرار می گیریم. بنابراین من نوعی یک لحظه در توقف زندگی ام به رویای مهاجرت فکر می کنم. این تم را در نمایش «جاودانگی» با تلفیق بازیگر با دوربین زنده و تصاویر انیمیشن از قبل ساخته شده به نمایش گذاشتم.

کارگردان نمایش «ترن» متذکر شد: از آنجایی که این اثر نمایشی قبلا اجرای عمومی داشته است من بازخوردهای مخاطبان را دیده ام و در این بازخوردها نظرات مختلفی وجود داشت برخی به این نتیجه رسیده بودند که مهاجرت برای فرد قصه ما خوب بوده و برخی می گفتند که نه در واقع نکته اصلی این است که نقطه واقعی را در پایان داستان خود تماشاگران می گذارند و هر کس یک برداشت از قصه دارد. در واقع برای من مساله پرداختن به پایان باز در یک نمایش بسیار جذاب بود و دوست داشتم آن را تجربه کنم اما از نظر من پایان باز پایانی است که وقتی مخاطب از سالن بیرون می آید ذهن و فکرش درگیر  مساله نمایش باشد.

دهقان درباره پرداختن به مدیایی فراتر از تئاتر در اجرای این اثر نمایشی و فاصله گرفتن از یک  اجرای صرف تئاتری گفت: اگر ۷۰۰، ۸۰۰ سال قبل از میلاد مسیح را نگاه کنیم متوجه می شویم که تئاتر نسبت به آن دوران خیلی تغییر کرده است در واقع تئاتر را می توان به مثابه گوشی موبایل به حساب آورد به این صورت که چند سال قبل از موبایل تنها برای تلفن زدن استفاده می شد اما در حال حاضر حداقل ۱۰ تکنولوژی را می توان از طریق گوشی همراه مورد استفاده قرار داد. بنابراین نمی توان همان توقع گذشته را از تئاتر داشت چون تئاتر به مرور زمان با جامعه به روز شده است.

این کارگردان یادآور شد: این طبیعت تئاتر است که هم به لحاظ محتوایی و هم شکلی خودش را به روز کند. خود من شخصی جستجوگر و کنجکاو هستم، در واقع اهل ریسک هستم و دوست دارم تجربه های متفاوتی در عرصه تئاتر داشته باشم. همانطور که در نمایش «خنکای ختم خاطره» این اتفاق افتاد و من ثابت کردم که می توان هم نمایشی دفاع مقدسی که سفارشی هم هست به صحنه برد و هم کار نویی ارائه داد. در نمایش «جاودانگی» نیز تلاشم این بود که مولتی مدیا را در خدمت تئاتر قرار دهم نه اینکه این مولتی مدیا بخشی جدا از کار باشد.

این هنرمند متذکر شد: در این اجرا من بازیگری دارم اما دارم از او حرکات غیرواقعی می گیرم، حرکاتی که وقتی در مدیوم دیگری قرار می گیرد برای مخاطب قابل باور باشد. خوشبختانه این روزها هر چه در تئاتر مدرن جلو می آییم ارکان قدیمی حذف می شوند تا تئاتر ارتباطش را با جامعه مدرن بیشتر برقرار کند. در این نمایش نیز تلاش ما در همین راستا بود.

دهقان درباره کیفیت پایین کروماتی تصاویر توضیح داد: ما مجبور شدیم تن به اجرای نمایش به شکلی که اجرا شد بدهیم. در واقع ما می دانستیم که چند چیز ممکن است کیفیت کار ما را پایین بیاورد اما سوپرایز شدن تماشاگر برای ما مهمتر بود در واقع پرده رو به رو باید سفید می بود ودر این صورت ۸۰ درصد تصاویر بهتری را شاهد بودیم و همچنین کف صحنه را باید سبز یا آبی می کردیم اما ما ترجیح دادیم که پرده رو به رو و کف صحنه سیاه باشد تا ذهن مخاطب درگیر دیدن یک تصویر انیمیشنی صرف نشود و بتوانیم مخاطب مان را شگفت زده کنیم در غیر این صورت تماشاگران از ابتدای ورود به سالن متوجه می شدند قرار است چه چیزی را ببینند در واقع ما ترجیح دادیم که تماشاگر در یک فضای سخت و سیاه قرار بگیرد و از ایده آل هایمان کمی فاصله گرفتیم.

وی درباره بالانویسی که در پایان نمایش بر روی صفحه نقش بست و در آن از مخاطبان درباره چگونگی مهاجرت پرسش هایی می شد توضیح داد: ما در اجرای عمومی این نمایش این متن را نداشتیم اما بازخورد مخاطبان برایمان به گونه ای بود که فرد مهاجرت کننده در این نمایش را مصداقی از مهاجران سوری می دیدند که در دریا جان خود را از دست داده اند در نهایت چون این کار به شکل گروهی به نتیجه رسیده بود در نهایت تصمیم گرفتیم که در اجرای جشنواره این سوالات از مخاطبان پرسیده شود و در واقع آنها را در معرض این سوالات قرار دهیم چون نمی خواستیم ذهن تماشاگر به یک مساله سوق پیدا کند. در واقع این مساله از همه چیز برای من مهمتر است که مهاجرت راه حل نیست بلکه در واقع فرار از مشکلی به سمت مشکلی دیگر است.

دهقان در پایان صحبت هایش درباره تور اروپایی نمایش «جاودانگی» بیان کرد: قرار است از اوایل مرداد ماه به مدت شش ماه این نمایش در یکسری فستیوال و همچنین اجراهای عمومی در شهرهای مختلف اروپا به صحنه برود که به زودی جدول اجراها و زمان آن به ما اعلام خواهد شد.

نمایش «جاودانگی» به کارگردانی نیما دهقان شنبه دوم بهمن در قالب بخش مسابقه بین الملل سی و پنجمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر به صحنه رفت.

گزارش: آروین موذن زاده