گفت‌وگو با کارگردان نمایش «بی‌وطن» از برزیل
لنرسون پولونینی: تئاتر نمادی از وجود درونی بشر است
لنرسون پولونینی، کارگردان نمایش «بی‌وطن» از برزیل با تاکید بر اینکه دیالوگ‌ها و مونولوگ‌های یک نمایش نشان‌دهنده دیدگاه‌های سازنده آن درباره جهان است، می‌گوید تئاتر می‌تواند نمادی از خود ما و وجود درونی‌مان باشد.
بهنام حبیبی: بی‌وطن بودن واژه‌ای است که شاید برای جمعیت زیادی از مردم جهان، ناآشنا باشد و آن را تجربه نکرده باشند، ولی در بسیاری از نقاط جهان، انسان با آمدنش به دنیا، بی‌وطنی‌اش را آغاز می‌کند. در این میان، کشورهای آفریقایی و بخش بزرگی از کشورهای آسیا در جایگاه نخست ترک زادگاه و میل به مهاجرت قرار دارند. «لنرسون پولونینی» هنرمند برزیلی که در کشوری سرشار از مهاجران زندگی می‌کند و با این مقوله کاملاً آشناست، موضوع بی‌وطنی را در نمایشی با همین نام و به نویسندگی بازیگرش، «کارینا کاسوچلی»، در چهل و یکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، در روز دوشنبه، دهم بهمن‌ماه، در تالار اصلی تئاتر شهر به روی صحنه برده است. از او نظراتش را درباره مضمون نمایش، تئاتر و هنر جویا شدیم.
آقای پولونینی برای اولین بار است که نمایشی را در ایران روی صحنه برده‌اید؛ از این موضوع چه احساسی دارید؟ همین‌طور برای‌مان بگویید در عرصه هنرهای نمایشی دارای چه پیشینه‌ای هستید؟
من خیلی خوشحالم که نمایشم را در ایران به روی صحنه می‌برم. درباره هنر و هنرمندان، تئاتر و سینمای ایران بسیار شنیده بودم. این برای من افتخاری است که نمایش خود را در ایران به روی صحنه بردم. من لنرسون پولونینی، کارگردان تئاتر هستم. تقریباً بیست سال است که فعالیت می‌کنم. من اهل سائوپائولوی برزیل هستم. ما یک شرکت هنری داریم که در آن به تولید محصولات تصویری و گونه‌های صحنه‌ای و نمایشی می‌پردازیم. این برای ما مهم است که بتوانیم همه هنرها شامل تصویر، ویدئو و بازیگران را روی صحنه ببریم. این هم برای ما خیلی مهم است که بازیگران با توانایی بالای بدنی و بیانی روی صحنه حضور یابند و دیالوگ‌ها و مونولوگ‌های خود را طوری که نشان‌دهنده دیدگاه‌های ما درباره جهان است، بیان کنند، چراکه تئاتر می‌تواند نمادی از خود ما و وجود درونی‌مان باشد.
انتخاب بازیگران و دیگر عوامل نمایش چگونه بود؟ آیا عوامل گروه اجرا، ثابت و دارای پیشینه همکاری با شما هستند و یا تنها برای همکاری در این نمایش برگزیده شده‌اند؟
«کارینا» تقریباً بیست سال است که دارای پیشینه همکاری با من است، چون با هم کارگردانی نمایش‌ها را انجام می‌دهیم، ولی بقیه بازیگران، تقریباً سه تا چهار سال است که به گروه ما پیوسته‌اند. ما همکاری زیادی با مراکز هنری دیگر داریم. تقریباً هشت مرکز برای اجراهای نمایشی، در برزیل داریم.
در متن نمایش، اشاره‌های خیلی زیادی به بی‌دفاع بودن آدم‌هایی بود که هیچ تابعیتی ندارند. قصد دارید کدام عامل را بیشتر مقصر بدانید؟ سیاسی یا اجتماعی؟
همه عوامل. به‌عنوان‌مثال در سائوپائولو که ما زندگی می‌کنیم، مهاجران بسیار زیادی از همه جای جهان از آفریقا، آسیا، اروپای شرقی، ... داریم. به نظر من، وظیفه تئاتر این است که درباره این مشکلات اجتماعی بحث کند. به نظرم از راه شاعری با اجراهای هنری، می‌توانیم این مشکلات را حل کنیم.
در نمایش، در خیلی از بخش‌ها می‌بینیم که کاراکتر نمایش، خود را پرومتئوس می‌نامد و می‌گوید که من آتش را به انسان بخشیدم ولی شیوه بهره بردن از آن را به او ندادم. چرا از نماد «پرومتئوس» بهره می‌برید؟ و چرا او می‌گوید که شیوه بهره بردن از آتش را به انسان نبخشیده است؟
من فکر می‌کنم که این خیلی مهم است، چون در جهان امروز، آفریقاییان، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بخش کارگران جهان را تشکیل می‌دهند. به نظرم قرار دادن کارگران آفریقایی در جایگاه «پرومتئوس»، گزینش خوبی باشد، چون بیشترین بخش مهاجرت در دنیا مربوط به این افراد است.
آیا نمایش «بی‌وطن»، اجراهای دیگری در جشنواره‌های داخلی و یا خارجی و یا اجرای عمومی خارج از جشنواره نیز داشته است؟
بله، در یونان، رومانی و ایتالیا و چند کشور دیگر... همچنین «بی‌وطن» قرار است تا در ماه آوریل سال آینده نیز در جشنواره «المپیکی» بوداپست مجارستان حضور یابد. همچنین قرار است این نمایش در کشور ترکیه و پس‌ازآن در جشنواره سارایوو به روی صحنه رود.
دیدگاه تماشاگران و منتقدان نمایش در جهان، نسبت به نمایش، یکسان بوده است و یا تفاوت‌هایی در ارزیابی‌های آن‌ها وجود دارد؟
نظرات کاملاً متفاوت بود. نمایش ما مانند یک آب‌نبات نیست که برای همه خوشایند باشد، بلکه یک فشار خیلی قوی است که به درون و روان‌مان وارد می‌آوریم.
آیا با هنر نمایش در ایران آشنایی دارید؟ نظرتان درباره هنر نمایش در ایران چیست؟
چهار سال پیش در یونان، نمایش «پاچاندار» را از کارگردان ایرانی «عباس عبدالله‌زاده» دیدم. ما با هم آشنا شدیم و این برای من خیلی شگفت‌انگیز بود. من هنرمندان و فیلم‌های ایرانی را خیلی دوست دارم. در سائوپائولو نیز نمایش‌هایی از ایران دیده‌ام، ولی اکنون نام‌شان را به یاد نمی‌آورم.
آیا در جشنواره امسال تئاتر فجر، نمایشی دیدید؟ اگر دیده‌اید نظرتان درباره آن‌ها چیست؟
بله. نمایش «دختران» را دیدم که نمایش خیلی خوبی بود. همچنین نمایش «مضحکه عجایب‌المخلوقات» را دیدم که با توجه به موزیکش بسیار عالی بود. کالی‌گرافی(خط‌نگاری) خوبی هم داشت. واقعاً زیبا بود.
جشنواره و نحوه برگزاری‌اش را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
از نظر من، برای برگزاری این جشنواره خیلی مهم است که بتوانیم به‌موقع تنظیمات را انجام بدهیم و ارتباطات لازم برای حضور و اجرای نمایش را به‌موقع انجام دهیم. این برای ما خیلی مهم است که همدیگر را بشناسیم. با شرکت‌ها و هنرمندان دیگر آشنا شویم تا بتوانیم این محیط را گسترش دهیم و ارتباطات‌مان گسترده‌تر شود. خیلی خوب خواهد بود که جشنواره به این موارد فکر کند. من فکر می‌کنم که این جشنواره خیلی خوب است و خیلی خوب است که این جشنواره در این کشور برگزار می‌شود و ساخته می‌شود. افتخاری برای من بود که درباره تئاتر و درباره نمایش‌مان و عرصه نمایش و هنرمندان تئاتر ایران و جشنواره با شما صحبت کردم.
