چهل نکته از چهل سالگی جشنواره تئاتر فجر (2)
چهار دهه حضور هنرمندان در بزرگترین رویداد سال تئاتر
ایران تئاتر – رضا حسینی: در مطلب پیش رو مروری بر نمایشهای حاضر در دورههای چهلگانه جشنواره تئاتر فجر خواهیم داشت و به بیان چهل نکته در مورد آنها خواهیم پرداخت.
در بهمن ماه امسال جشنواره تئاتر فجر چهلمین دوره برگزاری را جشن میگیرد و برای ورود به پنجمین دهه از حیات خود آماده میشود. به همین مناسبت ایران تئاتر قصد دارد در قالب سلسله مطالبی با عنوان «چهل نکته از چهل سالگی جشنواره تئاتر فجر» به نکات مهم دورههای پیشین این رویداد هنری بپردازد و آنها را در قالب چهل نکته برای مخاطبان تئاتر بازگو کند. پس از بررسی به دبیران دورههای چهلگانه جشنواره تئاتر فجر در بخش نخست این مطلب که پیشتر در ایران تئاتر منتشر شد، اکنون به سراغ نمایشهای حاضر در دورههای چهلگانه این رویداد هنری میرویم و در مطلب پیش رو به مرور چهل نکته آماری مرتبط با آنها میپردازیم.
نکته اول: آغاز جشنواره سراسری تئاتر
نخستین دوره از جشنواره تئاتر فجر در بهمن ماه سال 1361 خورشیدی برگزار شد. در دوره نخست این جشنواره 38 نمایش شرکت داده شده بود که 36 عنوان از آنها در بخش مسابقه و دو عنوان نیز در بخش تعزیه به روی صحنه رفت. در این دوره از جشنواره که به شکل ملی و سراسری برگزار گردید، 19 شهر مختلف ایران حضور داشتند. از میان این شهرها تهران بیشترین نماینده را به خود اختصاص داده بود و با 13 نمایش در نخستین جشنواره تئاتر فجر شرکت داشت. پس از پایتخت سه شهر شیراز، مشهد و زنجان هر کدام با 3 نمایش در رتبه بعدی بیشترین تعداد نماینده حاضر در جشنواره قرار گرفتند. دزفول نیز تنها شهری لقب گرفت که 2 نمایش را در نخستین دوره از جشنواره تئاتر فجر شرکت داده بود. شهرهای اردبیل، تبریز، گرگان، گنبدکاووس، شاهرود، بوشهر، آبادان، اصفهان، مراغه، کرمان، یزد، کرمانشاه، سیرجان و ساری نیز هر کدام با یک نمایش در این جشنواره حضور یافتند.
نکته دوم: کاهش تعداد شهرها و آثار شرکت کننده
دومین جشنواره تئاتر فجر یک سال پس از دوره نخست برگزار شد و پس از آن فاصله یک ساله موجود میان زمان برگزاری دورههای مختلف این رویداد هنری نسبت به یکدیگر حفظ گردید. در دومین جشنواره تئاتر فجر تعداد آثار شرکت کننده و همچنین تعداد شهرهای حاضر در این رویداد هنری کاهش یافت اما تعداد بخشهای جشنواره بدون تغییر باقی ماند. در جشنواره دوم مانند دوره قبل 2 بخش وجود داشت که یکی از آنها مسابقه و دیگری بخش ویژه بود. در این دوره از جشنواره 22 نمایش شرکت داده شده بود که 16 عنوان نسبت به دوره قبل کاهش داشت. 21 عنوان از این آثار در بخش مسابقه به داوری گذاشته شد و یک عنوان باقی مانده هم در بخش ویژه به روی صحنه رفت. در دومین جشنواره تئاتر فجر نیز مانند دوره قبل تهران بیشترین نماینده را به خود اختصاص داده بود. در این دوره پایتخت ایران با 7 نمایش حضور یافت و شهر اصفهان و استان خراسان با معرفی 2 نمایش به جشنواره جایگاه بعدی را از نظر تعداد نماینده به خود اختصاص دادند. مناطق و شهرهای دیگری مانند بوشهر، مسجدسلیمان، زاهدان، فارس، قزوین، گرگان، قم، تبریز و یزد نیز هر کدام با یک نماینده در دومین جشنواره تئاتر فجر حضور یافتند. در مجموع 12 شهر و منطقه مختلف ایران در این دوره از جشنواره شرکت کردند که نسبت به دوره قبل 7 مورد کمتر بود.
نکته سوم: تنها دورهای که پایتخت از نظر کمیت در اقلیت بود
در سومین دوره از جشنواره تئاتر فجر تعداد آثار شرکت کننده باز هم نسبت به دوره قبل کاهش یافت، اما تعداد بخشهای حاضر در جشنواره یک مورد بیشتر شد و به 3 بخش رسید. تعداد شهرهای شرکت کننده در این دوره از جشنواره نیز نسبت به دوره قبل ثابت ماند و تغییری نکرد. در این دوره علاوه بر بخش ویژه و مسابقه بخش دیگری به نام مهمان به جشنواره اضافه شده بود. در جشنواره سوم 15 نمایش شرکت داده شد که 8 عنوان از آنها در بخش مسابقه، 4 عنوان در بخش ویژه و 3 عنوان در بخش مهمان به روی صحنه رفت. به این ترتیب تعداد کل نمایشهای حاضر در جشنواره 7 عنوان نسبت به دوره قبل کاهش داشت. علاوه بر آثار نمایشی داخلی نمایشی از عراق نیز در این دوره از جشنواره حضور یافت که به زبان عربی اجرا شد. وجود این نمایش تعداد کل آثار حاضر در سومین جشنواره تئاتر فجر را به 16 اثر رساند و اختلاف آنها با تعداد آثار حاضر در دوره قبل را به عدد 6 کاهش داد. نکته قابل تامل در مورد این آثار آن است که در سومین جشنواره تئاتر فجر برخلاف دو دوره قبل و همچنین تمام دورههای بعد تهران از نظر تعداد نماینده در رتبه نخست قرار نداشت و این رتبه در اختیار مشهد قرار گرفت. مشهد تنها شهر ایران بود که در دومین جشنواره تئاتر فجر با 3 نماینده شرکت داشت. در این دوره از جشنواره شهرهای دیگری نظیر تهران، اصفهان، مسجد سلیمان، کرمانشاه، گرگان، همدان، اردبیل، تنکابن، زنجان، اراک و ارومیه تنها با یک نماینده حضور داشتند. در مجموع 12 شهر مختلف ایران در دومین جشنواره تئاتر فجر حضور یافتند که تعداد آنها نسبت به دوره قبل تغییری را نشان نمیداد.
نکته چهارم: سیر صعودی آثار شرکت کننده
سه بخش ویژه، مسابقه و مهمان در چهارمین جشنواره تئاتر فجر نیز به شکل سابق وجود داشت و در مجموع تعداد بخشهای جشنواره در دوره چهارم نسبت به دوره قبل دچار افزایش یا کاهش نشد. با این حال تعداد آثار حاضر در جشنواره نسبت به دوره قبل افزایش چشمگیری یافت و 27 عنوان بیشتر شد. در این دوره از جشنواره 43 نمایش شرکت داده شد که 30 عنوان از آنها در بخش مسابقه، 5 عنوان در بخش ویژه و 8 عنوان نیز در بخش مهمان به روی صحنه رفت. با این اوصاف چهارمین جشنواره تئاتر فجر از نظر تعداد آثار شرکت کننده رکورد جدیدی را نسبت به دورههای قبل به ثبت رساند. در این دوره از جشنواره 19 شهر و منطقه مختلف ایران شرکت داشتند که تهران، خراسان و مازندران با 5 نمایش بیشترین تعداد نماینده را به خود اختصاص دادند. پس از آنها بوشهر با 4 نمایش و اصفهان و مرکزی هر کدام با 3 نمایش رتبههای بعدی را از آن خود کردند. کردستان، فارس، آذربایجان شرقی، یزد و سمنان نیز هر کدام 2 نماینده در این دوره از جشنواره داشتند. سایر مناطق ایران نظیر تبریز، گیلان، سیستان و بلوچستان، لرستان، همدان، زنجان و هرمزگان نیز تنها با یک نمایش در چهارمین جشنواره تئاتر فجر حضور یافتند.
نکته پنجم: اضافه شدن یک بخش جدید
در پنجمین جشنواره تئاتر فجر بخش جدیدی به نام جنگ به سه بخش معرفی شده در دورههای قبل اضافه شد تا تعداد بخشهای موجود در جشنواره به رقم 4 برسد. با این حال تعداد آثار حاضر در جشنواره پنجم 6 عنوان نسبت به دوره قبل کاهش یافت و به 37 نمایش رسید. از میان این آثار 15 نمایش در بخش مسابقه، 11 نمایش در بخش مهمان، 7 نمایش در بخش ویژه و 4 نمایش در بخش جنگ شرکت داده شده بود. در این دوره از جشنواره 19 شهر و منطقه مختلف ایران مشارکت داشتند که این بار هم تهران با 16 نماینده بیشترین تعداد آثار حاضر در این رویداد هنری را به خود اختصاص داده بود. از این نظر پس از پایتخت خراسان با 5 نمایش در جایگاه دوم ایستاد و رتبه بعدی با 2 نماینده به طور مشترک در اختیار مشهد، اهواز، همدان و بندرعباس قرار گرفت. شهرهای شیراز، نیشابور، یاسوج، کاشان، گنبد کاووس، سبزوار، کرمان، زاهدان، تنکابن، کردکوی، خرم آباد، شهرکرد و کاشمر نیز هر کدام تنها با یک نماینده در این دوره از جشنواره حضور داشتند. در مجموع تعداد مناطق و شهرهای شرکت کننده در پنجمین جشنواره تئاتر فجر تغییری نسبت به دوره قبل نداشت.
نکته ششم: افزایش مجدد تعداد بخشهای جشنواره
تعداد بخشهای فعال در ششمین جشنواره تئاتر فجر به 5 بخش رسید که هم از نظر تعداد و هم ماهیت نسبت به دوره قبل متفاوت بود. مخاطبان این دوره از جشنواره شاهد معرفی 3 بخش جدید به نامهای آیینی، سنتی و مسابقه کودکان بودند که با قرار گرفتن آنها در کنار دو بخش قدیمی مسابقه و مهمان تعداد بخشهای فعال در این جشنواره از نظر تعداد یک مورد افزایش یافت. در ششمین جشنواره تئاتر فجر 37 نمایش شرکت داده شد که به لحاظ کمیت با آثار دوره قبل برابری میکرد. از میان این آثار 16 نمایش در بخش مسابقه، 8 نمایش در بخش مسابقه کودکان، 6 نمایش در بخش ویژه، 7 نمایش در بخش مهمان، 1 نمایش در بخش آیینی و 5 نمایش در بخش سنتی جشنواره حضور یافتند که یکی از 7 اثر حاضر در بخش مهمان از سوی عراق در این رویداد هنری شرکت داده شده بود. در این دوره از جشنواره 25 شهر ایران همراه با کشور عراق شرکت داشتند که تهران با 12 نماینده بیشترین تعداد آثار نمایشی حاضر در این رویداد هنری را به خود اختصاص داده بود. پس از پایتخت مشهد با 4 نمایش در جایگاه بعدی قرار گرفت و دو شهر اردبیل و اصفهان با 2 نماینده رتبه سوم را به خود اختصاص دادند. شهرهای شیراز، اهواز، بوشهر، زاهدان، نیشابور، تبریز، قزوین، ارومیه، کرمانشاه، قم، گرگان، دزفول، همدان، کاشان، هرمزگان، نهاوند، بندرانزلی و قوچان نیز هر کدام با یک نمایش در این دوره از جشنواره حضور یافتند. به این ترتیب تعداد شهرهای شرکت کننده در ششمین جشنواره تئاتر فجر نسبت به دوره قبل 6 مورد افزایش یافت.
نکته هفتم: روند رو به رشد تعداد آثار نمایشی و بخشهای جشنواره
در راستای افزایش سالانه تعداد بخشهای جشنواره فجر و تغییر ماهیت مداوم آنها در هفتمین جشنواره تئاتر فجر نیز دو بخش جدید به نامهای عروسکی و فیلم تئاتر به این رویداد هنری اضافه شد تا در کنار پنج بخش مسابقه، مسابقه کودکان، سنتی، جنبی و عروسکی تعداد کل بخشهای فعال در جشنواره را به رقم 7 برساند و نسبت به دوره قبل آن را دو مورد افزایش دهد. در این دوره از جشنواره 56 اثر نمایشی شرکت داده شد که 19 عنوان از دوره قبل بیشتر بود و رکورد تازهای را در زمینه تعداد آثار حاضر در جشنواره تئاتر فجر به ثبت رساند. از میان این آثار 17 نمایش در بخش مسابقه، 6 نمایش در بخش مسابقه کودکان، 8 نمایش در بخش ویژه، 4 نمایش در بخش جنبی، 5 نمایش در بخش عروسکی، 7 نمایش در بخش سنتی و 9 نمایش در بخش فیلم تئاتر به روی صحنه رفت. از مجموع آثار حاضر در بخش فیلم تئاتر 3 نمایش از سوی کشور روسیه (که در آن زمان هنوز اتحاد جماهیر شوروی نامیده میشد) در این رویداد هنری حضور یافته بود و سایر آثار نمایشی به ایران تعلق داشت. با وجود افزایش تعداد آثار حاضر در هفتمین جشنواره تئاتر فجر نسبت به دوره قبل تعداد شهرهای شرکت کننده در این جشنواره 12 مورد نسبت به جشنواره ششم کاهش داشت و به 13 شهر رسید. در میان این شهرها تهران با 21 نماینده بیشترین تعداد آثار حاضر در این رویداد هنری را به خود اختصاص داد و کرمانشاه با 4 اثر نمایشی در رتبه بعدی ایستاد. مشهد و سبزوار نیز هر کدام با 3 نماینده در این دوره از جشنواره حضور یافتند. پس از آنها 3 شهر بوشهر، اصفهان و گرگان با 2 نمایش در جایگاه بعدی حداکثر تعداد آثار نمایشی حاضر در این رویداد هنری قرار گرفتند. شهرهای نیشابور، تنکابن، بندرعباس، اراک، قم و مسجد سلیمان نیز هر کدام با یک نمایش در هفتمین جشنواره نمایشهای آیینی و سنتی شرکت کردند.
نکته هشتم: رکود آنی
هشتمین جشنواره تئاتر فجر از تمام جهات نسبت به دورههای قبل (حتی نخستین دوره) تقلیل یافته بود. در این دوره تنها یک بخش به نام جشنواره جشنوارهها وجود داشت که از 8 اثر نمایشی پذیرایی میکرد. هر کدام از این آثار متعلق به یکی از شهرهای ایران بود و هیچ شهری با بیش از یک نمایش در این دوره از جشنواره حضور نداشت. تهران، بندرانزلی، همدان، بندرعباس، گنبد، مشهد و کرمانشاه به همراه استان کهگیلویه و بویر احمد آن دسته از شهرها و مناطق ایران بودند که در این رویداد هنری شرکت داشتند.
نکته نهم: بازگشت جشنواره به روند سابق
پس از یک دوره رکود جشنواره تئاتر فجر کم و بیش به روند سابق خود باز گشت. در نهمین دوره از این رویداد هنری 37 اثر نمایشی در قالب 4 بخش به روی صحنه رفت. از میان این آثار 8 نمایش در بخش جشنواره جشنوارهها، 4 نمایش در بخش مسابقه کودکان، 14 نمایش در بخش ویژه و 11 نمایش در بخش جنبی حضور یافتند. مانند اکثر دورههای قبل تهران بیشترین نماینده را در میان آثار حاضر به خود اختصاص داده بود و با 24 نمایش در این دوره از جشنواره حضور داشت. پس از پایتخت بیشترین تعداد آثار حاضر در جشنواره 2 نمایش بود که تنها به شیراز تعلق داشت. شهرهای کرمانشاه، مشهد، کرج، فومن، گرگان، تبریز و همدان نیز هر کدام با یک اثر نمایشی در نهمین جشنواره تئاتر فجر حضور یافتند. به این ترتیب تعداد شهرهای شرکت کننده در این دوره از جشنواره به 9 شهر رسید.
نکته دهم: رونق کمتر نسبت به دوره قبل
مخاطبان دهمین جشنواره تئاتر فجر شاهد اضافه شدن بخش جدیدی به نام بخش خارجی به این رویداد هنری بودند که در آن 3 اثر نمایشی از کشورهای تاجیکستان، آذربایجان و سوریه در معرض تماشا قرار گرفت. بخش دیگری به نام پردهخوانی نیز دیگر بخش جدید این جشنواره را تشکیل میداد که تنها 1 اثر نمایشی در آن شرکت داشت. در کنار این بخش دو بخش مسابقه و فیلم تئاتر نیز در این دوره از جشنواره وجود داشت که به ترتیب میزبان 12 و 11 اثر نمایشی بودند. در بخش فیلم تئاتر هیچ اثری از ایران و سایر کشورها حضور نداشت و تمام آثار حاضر در این بخش متعلق به کشور فرانسه بود. به این ترتیب از 27 نمایش حاضر در این رویداد هنری تنها 13 اثر به ایران تعلق داشت و 14 اثر دیگر نماینده 4 کشور خارجی بودند. از میان آثار ایرانی حاضر در این دوره از جشنواره 6 نمایش متعلق به تهران بود و شهرهای شیراز، مشهد، یاسوج، اندیمشک، گرگان و مسجد سلیمان نیز هر کدام یک نماینده در این رویداد هنری داشتند. این موضوع تعداد کل شهرهای شرکت کننده در دهمین جشنواره تئاتر فجر را به 7 شهر رساند که دو مورد کمتر از دوره قبل بود. تعداد آثار حاضر در این رویداد هنری نیز 10 عنوان نسبت به دوره قبل کاهش یافت.
نکته یازدهم: جهش محسوس
در یازدهمین جشنواره تئاتر فجر 14 شهر مختلف ایران شرکت داشتند که تعداد آنها دو برابر دوره قبل بود. از میان این شهرها تهران مانند همیشه بیشترین تعداد نماینده را به خود اختصاص داده بود و در این دوره از جشنواره با 22 نمایش حضور داشت. پس از پایتخت مشهد با 3 نماینده و شهرهای شیراز، آمل و قزوین با 2 نماینده در رتبه بعدی بیشترین تعداد آثار حاضر در این رویداد هنری ایستادند. شهرهای زنجان، اهواز، گرگان، بوشهر، یاسوج، دزفول، قم، همدان و ساری نیز هر کدام با یک نمایش در یازدهمین جشنواره تئاتر فجر شرکت داشتند. افزون بر تعداد شهرها تعداد آثار حاضر در جشنواره نهم نیز نسبت به دوره قبل افزایش محسوسی یافت و به 48 اثر نمایشی رسید. در عمل تعداد این آثار 21 عنوان از دوره قبل بیشتر بود. این آثار نمایشی در قالب 6 بخش مختلف در یازدهمین جشنواره تئاتر فجر حضور یافتند که شامل 17 نمایش در بخش بزرگسال، 9 نمایش در بخش کودک و نوجوان، 7 نمایش در بخش کمدی، 7 نمایش در بخش تعزیه، 5 نمایش در بخش جنبی و 3 نمایش در بخش نقالی بود.
نکته دوازدهم: افزایش تعداد شهرها و آثار نمایشی
تعداد بخشهای حاضر در دوازدهمین جشنواره تئاتر فجر نسبت به دوره قبل نصف شد و به 3 بخش کاهش یافت. با این حال تعداد آثار حاضر در جشنواره دوازدهم 15 عنوان نسبت به دوره قبل افزایش یافت و به 63 اثر در این دوره از جشنواره رسید. از میان این آثار 22 نمایش در بخش مسابقه، 29 نمایش در بخش جنبی و 12 نمایش در بخش جشنواره جشنوارهها شرکت داشتند. تهران با 30 نمایش در دوازدهمین جشنواره تئاتر فجر حاضر بود و تقریبا نیمی از آثار این جشنواره را به خود اختصاص داد. پس از آن شیراز با 5 نماینده و مشهد با 3 نماینده در جایگاه دوم و سوم ایستادند. رتبه بعد با 2 نماینده در اختیار شهرهای اهواز، همدان، کرج و زاهدان بود. شهرهای تربت حیدیریه، بوشهر، یاسوج، اندیمشک، سنندج، قم، میناب، دزفول، بروجرد، اراک، لارستان، لاهیجان، ملایر، دهدشت، بندر انزلی و تبریز نیز هر کدام تنها با یک نمایش در جشنواره دوازدهم شرکت کردند. در مجموع 23 شهر مختلف ایران در دوازدهمین جشنواره تئاتر فجر شرکت داشتند.
نکته سیزدهم: حفظ ثبات
در سیزدهمین جشنواره تئاتر فجر تعداد شهرهای شرکت کننده نسبت به دوره قبل 4 مورد افزایش یافت و به 27 شهر رسید. با این حال تعداد آثار حاضر در جشنواره نسبت به دوره پیشین تغییری نکرد و در همان رقم 63 اثر ثابت ماند. تعداد بخشهای جشنواره نیز با پیروی از همین قاعده بیشتر از 3 بخش نشد. از میان این آثار 22 نمایش در بخش مسابقه، 29 نمایش در بخش جنبی و 12 نمایش در بخش جشنواره جشنوارهها حاضر بودند. تعداد نمایندگان تهران در این دوره از جشنواره 9 عنوان نسبت به دوره قبل افزایش یافت و به 39 نمایش رسید. شهرهای همدان و گرگان نیز هر کدام 3 نماینده در این رویداد هنری داشتند. پس از آنها مشهد و زاهدان با 2 نمایش در جایگاه بعدی ایستادند. شهرهای اندیمشک، گچساران، شهرکرد، قم، ماهشهر، رشت، کردکوی، سنندج، بندرعباس، بوشهر، تربت حیدریه، تبریز، اراک، فسا، قوچان، اهواز، کرمانشاه، بروجرد، تنکابن، ورامین، شیراز و چالوس نیز هر کدام با یک نمایش در سیزدهمین جشنواره تئاتر فجر شرکت کردند.
نکته چهاردهم: روند نزولی در کمیت
تعداد آثار و شهرهای شرکت کننده در چهاردهمین جشنواره تئاتر فجر به شکل محسوسی نسبت به دوره قبل کاهش یافت، اما تعداد بخشهای آن در قیاس با دوره پیشین ثابت باقی ماند. در این دوره از جشنواره 39 اثر نمایشی از 16 شهر مختلف ایران در قالب 3 بخش به تصویر کشیده شد. به این ترتیب تعداد نمایشها 24 عنوان و تعداد شهرها 11 مورد نسبت به دوره قبل کاهش یافت. از میان این آثار تعداد 24 نمایش در بخش مسابقه، 6 نمایش در بخش مهمان و 9 نمایش در بخش خیابانی این رویداد هنری شرکت داشتند. تعداد نمایندههای تهران در این دوره از جشنواره 17 عنوان بود و مشهد با 3 نماینده در این رویداد هنری شرکت کرد. مقام بعدی از نظر داشتن حداکثر تعداد نماینده در این رویداد هنری به اهواز و قم با 2 نمایش رسید. شهرهای نوشهر، بروجن، گرگان، شیراز، آبادان، زاهدان، مهاباد، بروجرد، بجنورد، اندیمشک، خرمشهر و ارومیه نیز هر کدام با یک نمایش در چهاردهمین جشنواره تئاتر فجر شرکت کردند.
نکته پانزدهم: روند صعودی در کمیت
پانزدهمین جشنواره تئاتر فجر فارغ از جنبههای کیفی از نظر تمام جنبههای کمی نسبت به دوره قبل برتری داشت. در این دوره از جشنواره تعداد بخشها یک مورد، تعداد شهرها 11 مورد و تعداد آثار حاضر در جشنواره 47 عنوان نسبت به دوره قبل افزایش داشت. تعداد آثار حاضر در این رویداد هنری 86 عنوان بود که رکورد تازهای را در زمینه کمیت به ثبت رساند و از تمام دورههای قبل پیشی گرفت. این آثار نمایشی از جانب 27 شهر مختلف در این دوره از جشنواره شرکت داده شد و در قالب 4 بخش مجزا در معرض دید مخاطبان تئاتر قرار گرفت. در این دوره از جشنواره 38 نمایش در بخش مسابقه، 8 نمایش در بخش ویژه، 29 نمایش در بخش مهمان و 11 نمایش در بخش خیابانی شرکت داده شد. طبق معمول تهران بیشترین تعداد نماینده را به خود اختصاص داد و با 54 نمایش در این رویداد هنری حضور یافت. شهر همدان نیز با 3 نمایش در این دوره از جشنواره شرکت کرد. پس از آن نوبت به بروجرد، مشهد، نوشهر و قم رسید تا با 2 نماینده در رتبه بعدی بایستند. شهرها و مناطقی نظیر شیراز، اصفهان، یزد، اراک، زاهدان، تبریز، میناب، نقده، کرمانشاه، شوش، یاسوج، بروجن، فولادشهر، ترکمن صحرا، ری، ملایر، اردکان، سنندج، گناوه، میگون و گرگان نیز هر کدام با یک نمایش در پانزدهمین جشنواره تئاتر فجر حضور داشتند.
نکته شانزدهم: ثبت رکورد جدید در زمینه تعداد آثار نمایشی شرکت کننده
تعداد بخشهای فعال در شانزدهمین جشنواره تئاتر فجر به 8 بخش رسید که از نظر تعداد دو برابر دوره قبل بود و از دیدگاه ماهیت نیز با آنها تفاوت داشت. مخاطبان این دوره از جشنواره شاهد معرفی 2 بخش جدید به نامهای جوان و نمایش تلویزیونی بودند که با قرار گرفتن آنها در کنار 5 بخش دیگر به نامهای مسابقه، خیابانی، آیینی و سنتی، جشنواره جشنوارهها و مهمان موجب شد تا تعداد بخشهای فعال در این جشنواره از نظر تعداد چهار مورد نسبت به دوره قبل افزایش یابد. در شانزدهمین جشنواره تئاتر فجر 99 نمایش شرکت داده شد که به لحاظ کمیت 13 عنوان بیشتر از آثار دوره قبل بود و رکورد جدیدی را در زمینه حداکثر تعداد آثار حاضر در جشنواره به ثبت رساند. از میان این آثار 31 نمایش در بخش مسابقه، 18 نمایش در بخش خیابانی، 12 نمایش در بخش ویژه، ۶ نمایش در بخش آیینی و سنتی، 12 نمایش در بخش جشنواره جشنوارهها، 10 نمایش در بخش جوان، 5 نمایش در بخش مهمان و 5 نمایش در بخش نمایش تلویزیونی حضور یافتند. در این دوره از جشنواره 23 شهر ایران شرکت داشتند که تهران با 57 نماینده بیشترین تعداد آثار نمایشی حاضر در این رویداد هنری را به خود اختصاص داده بود. پس از پایتخت سه شهر همدان، کرمانشاه و مشهد با 3 نمایش در جایگاه بعدی قرار گرفتند و چهار شهر شیراز، زاهدان، بروجن و تربت جام با 2 نماینده رتبه سوم را به خود اختصاص دادند. شهرهای اصفهان، شهرکرد، کازرون، آمل، قم، میناب، دامغان، فولادشهر، تبریز، اردبیل، سنندج، تربت حیدریه، زنجان، چالوس و اراک نیز هر کدام با یک نمایش در این دوره از جشنواره حضور یافتند. به این ترتیب تعداد شهرهای شرکت کننده در شانزدهمین جشنواره تئاتر فجر نسبت به دوره قبل 4 مورد کاهش داشت.
نکته هفدهم: نخستین رویداد بینالمللی
اگرچه در دورههای پیشین جشنواره تئاتر فجر کشورهای خارجی گاه نمایندگانی داشتند، اما این رویداد هنری همواره با پیشوند سراسری شناخته میشد. هفدهمین جشنواره تئاتر فجر نخستین دوره از این رویداد هنری بود که به صورت رسمی با پیشوند بینالمللی معرفی گردید و یک جشنواره بینالمللی لقب گرفت. در این دوره از جشنواره بخش جدید بینالملل به مخاطبان معرفی شد که در آن 10 اثر نمایشی شرکت داشت. علاوه بر این بخش چهار بخش دیگر به نامهای مسابقه، خیابانی، ویژه و جشنواره جشنوارهها نیز در این رویداد هنری وجود داشت که جمع بخشهای جشنواره هفدهم را به رقم 5 رساند. بر این اساس تعداد بخشهای این دوره از جشنواره 3 مورد کمتر از دوره قبل بود. در هفدهمین جشنواره تئاتر فجر 113 اثر نمایشی از جانب 21 شهر و منطقه مختلف ایران و 6 کشور خارجی شرکت داده شد تا رکورد جدیدی در زمینه تعداد آثار حاضر در این رویداد هنری به ثبت برسد. از میان آثار حاضر در این دوره از جشنواره 28 نمایش در بخش مسابقه، 30 نمایش در بخش خیابانی، 29 نمایش در بخش ویژه، 10 نمایش در بخش بینالملل و 16 نمایش در بخش جشنواره جشنوارهها شرکت داده شده بود. در جشنواره هفدهم تهران رکورد جدیدی را در زمینه تعداد نماینده به ثبت رساند و 67 اثر نمایشی را به این رویداد هنری معرفی کرد. پس از پایتخت مشهد با 7 نمایش و شیراز، اصفهان، بوشهر، همدان، کرمانشاه، بروجن و قم هر کدام با 2 نمایش در رتبههای بعدی حداکثر تعداد آثار حاضر در جشنواره ایستادند. شهرها و مناطق دیگری نظیر آبادان، یاسوج، خراسان، اندیمشک، زنجان، قوچان، کهگیلویه و بویر احمد، درود، بروجرد، دهدشت، رامهرمز و قروه نیز هر کدام با یک نمایش در هفدهمین جشنواره تئاتر فجر شرکت کردند. در مجموع تعداد شهرهای شرکت کننده در این دوره از جشنواره 2 مورد نسبت به دوره قبل کمتر بود. از میان کشورهای خارجی حاضر در جشنواره هفدهم آلمان نیمی از آثار نمایشی بخش بینالملل را به خود اختصاص داده بود و با 5 اثر نمایشی در این رویداد هنری شرکت داشت. کشورهای تاجیکستان، ترکمنستان، ایتالیا، ارمنستان و هند نیز هر کدام با یک نماینده در هفدهمین جشنواره تئاتر فجر حضور یافتند.
نکته هجدهم: تداوم حضور آثار بینالمللی در جشنواره
هجدهمین جشنواره تئاتر فجر نیز مانند دوره قبل به صورت بینالمللی برگزار شد. در این دوره از جشنواره 135 اثر نمایشی از جانب 33 شهر و منطقه مختلف ایران و 7 کشور خارجی شرکت داشت. بر این اساس چه از نظر تعداد آثار حاضر در جشنواره و چه از دیدگاه تعداد شهرهای شرکت کننده در این رویداد هنری رکورد جدیدی به ثبت رسید. در این دوره از جشنواره بخش جدید آثار دانشگاهی معرفی شد که در کنار 6 بخش دیگر تعداد بخشهای حاضر در این رویداد هنری را به رقم 7 رساند. در مجموع تعداد بخشهای این دوره از جشنواره دو مورد بیشتر از بخشهای دوره قبل بود. این جهش کمی در تعداد آثار و شهرهای حاضر در این دوره از جشنواره نیز قابل مشاهده بود. به گونهای که تعداد آثار نمایشی حاضر در جشنواره هجدهم 22 عنوان و تعداد شهرهای شرکت کننده در این رویداد هنری 12 مورد نسبت به دوره قبل برتری داشت. در این دوره از جشنواره 37 نمایش در بخش داخلی (مسابقه)، 13 نمایش در بخش داخلی (خارج از مسابقه)، 11 نمایش در بخش بینالملل، 6 نمایش در بخش مرور، 14 نمایش در بخش دانشگاهی، 48 نمایش در بخش خیابانی و 6 نمایش در بخش تعزیه به روی صحنه رفتند. تعداد نمایندگان تهران در این دوره از جشنواره 74 اثر نمایشی بود که از ادامه سیر صعودی حضور پایتخت در این رویداد هنری سالانه از نظر کمی خبر میداد. رتبه بعدی با 6 اثر نمایشی در اختیار مشهد بود و شیراز با 4 نمایش در جایگاه سوم ایستاد. گرگان نیز با 3 نمایش در این دوره از جشنواره حضور داشت و تعداد نمایندگان همدان، بوشهر، قوچان، اراک و آبادان 2 اثر بود. شهرها و مناطق دیگری نظیر اصفهان، تبریز، زاهدان، بجنورد، اردبیل، بروجن، رشت، دامغان، فارسان، خرمآباد، زنجان، شاهرود، کرمانشاه، بندرعباس، لاهیجان، گلستان، قم، نهاوند، میناب، خواف، تنکابن، تفرش، رودبار و قزوین نیز هر کدام با یک نمایش در هجدهمین جشنواره تئاتر فجر شرکت کردند. از 11 نمایش حاضر در بخش بینالملل این دوره از جشنواره تعداد 5 اثر به آلمان تعلق داشت و کشورهای سوئد، ایتالیا، نروژ، فلسطین، ارمنستان و چین نیز هر کدام با یک نمایش در این رویداد هنری شرکت کردند.
نکته نوزدهم: ثبت رکورد جدید
نوزدهمین جشنواره تئاتر فجر از نظر تمام جنبههای کمی نسبت به دورههای پیش از خود برتری داشت و رکورد جدیدی را در این زمینه به ثبت رساند. این دوره از جشنواره از نظر تعداد بخشها، تعداد آثار و تعداد شهرهای شرکت کننده آمار بالاتری را نسبت به دورههای قبل ثبت کرد. در جشنواره نوزدهم تعداد 180 اثر نمایشی از جانب 36 شهر و منطقه مختلف ایران و همچنین 11 کشور خارجی شرکت داشت که در قالب 11 بخش به روی صحنه رفت. بخش انتفاضه از جمله بخشهای جدیدی بود که در این دوره از جشنواره برای نخستین بار به مخاطبان تئاتر معرفی شد. در نوزدهمین جشنواره تئاتر فجر 38 نمایش در بخش داخلی (مسابقه)، 16 نمایش در بخش دانشگاهی (مسابقه)، 14 نمایش در بخش بینالملل، 14 نمایش در بخش دانشگاهی (خارج از مسابقه)، 8 نمایش در بخش دانشگاهی (جنبی)، 1 نمایش در بخش دانشگاهی (ویژه)، 10 نمایش در بخش مرور، 48 نمایش در بخش خیابانی، 7 نمایش در بخش تعزیه، 21 نمایش در بخش خارج از مسابقه و 3 نمایش در بخش انتفاضه شرکت داشتند. در این دوره از جشنواره تهران بار دیگر رکورد تعداد نمایندگان خود را بهبود بخشید و 96 اثر نمایشی را روانه این رویداد هنری کرد. پس از پایتخت شیراز با 4 نمایش در رتبه دوم ایستاد و سه شهر اصفهان، اردبیل و قم با 3 نمایش جایگاه بعدی را به خود اختصاص دادند. در رتبه بعدی شهرها و استانهایی نظیر همدان، کردستان، اراک، یزد، گلستان، خوزستان، همدان، بوشهر، شهرکرد و میناب قرار گرفتند که هر کدام 2 نماینده در این دوره از جشنواره داشتند. شهرها و استانهای دیگری نظیر فارس، مرکزی، بروجرد، هرمزگان، آذربایجان شرقی، گیلان، سبزوار، کرج، لاهیجان، قوچان، اردکان، زنجان، اهواز، تبریز، دامغان، فارسان، دماوند، زاهدان، مشهد، قزوین و کرمانشاه نیز هر کدام با یک نمایش در نوزدهمین جشنواره تئاتر فجر شرکت کردند. از میان کشورهای خارجی حاضر در این دوره از جشنواره آلمان مانند دو دوره قبل همچنان بیشترین تعداد نماینده را در اختیار داشت و با 2 نمایش در این رویداد هنری حضور یافته بود. البته دو کشور ایتالیا و مصر نیز با 2 نماینده در این جشنواره شرکت کردند و از نظر تعداد آثار نمایشی با آلمان برابر بودند. کشورهای یونان، بلغارستان، چین، سوئیس، آرژانتین، سیرالئون، پرتغال و اسلوانی نیز هر کدام یک نماینده در نوزدهمین جشنواره تئاتر فجر داشتند.
نکته بیستم: نیمه راه
بیستمین جشنواره تئاتر فجر تنها از نظر تعداد شهرهای شرکت کننده نسبت به دوره قبل برتری داشت، اما تعداد آثار و بخشهای آن کمتر از دوره قبل بود. در این دوره از جشنواره تعداد شهرهای شرکت کننده 9 مورد نسبت به دوره قبل افزایش پیدا کرد و در عین حال تعداد بخشها و آثار حاضر در آن به ترتیب 1 بخش و 5 اثر در قیاس با دوره پیش از خود کاهش یافت. در بیستمین جشنواره تئاتر فجر تعداد 175 اثر نمایشی از جانب 45 شهر و منطقه مختلف ایران و همچنین 13 کشور خارجی (در دو بخش بینالملل و دانشگاهی بینالملل) در قالب 10 بخش به روی صحنه رفت. به این ترتیب تعداد کشورهای خارجی حاضر در این دوره از جشنواره دو مورد نسبت به دوره قبل افزایش یافت. در این دوره از جشنواره 35 نمایش در بخش مسابقه، 38 نمایش در بخش دانشگاهی (مسابقه)، 5 نمایش در بخش دانشگاهی (بینالملل)، 2 نمایش در بخش دانشگاهی (ویژه)، 11 نمایش در بخش بینالملل، 9 نمایش در بخش مرور، 42 نمایش در بخش خیابانی، 6 نمایش در بخش تعزیههای علوی، 21 نمایش در بخش خارج از مسابقه و 6 نمایش در بخش آیینی موسیقیایی شرکت داشتند. در این میان بخش آیینی و موسیقایی برای نخستین بار در طول برگزاری دورههای مختلف جشنواره تئاتر فجر به مخاطبان معرفی گردید. تعداد نمایندگان تهران در این دوره از جشنواره 100 نمایش بود که بار دیگر از روند رو به رشد تعداد آثار پایتخت در این رویداد هنری خبر میداد. شهر اراک با 7 اثر نمایشی در جایگاه بعدی ایستاد و سه شهر شیراز، اصفهان و بوشهر با 3 نمایش رتبه سوم را به خود اختصاص دادند. پس از موارد یاد شده 5 شهر و استان دیگر ایران یعنی اردبیل، کردستان، همدان، مشهد و تنکابن با 2 نمایش بیشترین تعداد نماینده را در این رویداد هنری داشتند. شهرها و مناطقی نظیر اصفهان، اهواز، زاهدان، سقز، کاشان، ملایر، شاهرود، آباده، رزن، کاشمر، گرگان، اندیمشک، سنندج، ملایر، کرمانشاه، لار، شاهینشهر، قم، یاسوج، یزد، سیستان و بلوچستان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویر احمد، قزوین، کرج، شهرکرد، لاهیجان، گچساران، خواف، قوچان، پارسآباد مغان، فارسان، میناب، فردوس و گنبد کاووس نیز هر کدام با یک نمایش در بیستمین جشنواره تئاتر فجر شرکت کردند. از میان کشورهای خارجی حاضر در جشنواره بیستم 3 کشور آلمان، روسیه و کانادا با 2 نماینده حضور یافتند و کشورهای مصر، سوریه، یونان، ایتالیا و افغانستان نیز هر کدام یک نمایش را در بخش بینالملل این جشنواره شرکت دادند. در بخش دانشگاهی بینالملل این دوره از جشنواره 5 کشور ارمنستان، چین، جمهوری آذربایجان، کرواسی و عراق حضور داشتند که همگی با یک نمایش شرکت کرده بودند.
نکته بیست و یکم: حفظ ثبات
در بیست و یکمین جشنواره تئاتر فجر بخش نمایشنامهخوانی برای نخستین بار به مخاطبان تئاتر معرفی شد. در این دوره از جشنواره تنها تعداد آثار نمایشی حاضر نسبت به دوره قبل کمتر بود و تعداد بخشها، شهرها و کشورهای خارجی شرکت کننده در جشنواره با دوره قبل برابری میکرد. در جشنواره بیست و یکم 171 اثر نمایشی که از جانب 45 شهر و منطقه مختلف ایران و همچنین 13 کشور خارجی حضور یافته بود در قالب 10 بخش مجزا به روی صحنه رفت. بر این اساس تعداد آثار حاضر در این دوره از جشنواره نسبت به دوره قبل 4 عنوان کاهش یافت. در این دوره از جشنواره 43 نمایش در بخش مسابقه، 22 نمایش در بخش دانشگاهی (صحنهای)، 6 نمایش در بخش دانشگاهی (بینالملل)، 5 نمایش در بخش دانشگاهی (جنبی)، 9 نمایش در بخش مرور، 44 نمایش در بخش خیابانی، 10 نمایش در بخش تعزیههای علوی، 10 نمایش در بخش بینالملل، 14 نمایش در بخش خارج از مسابقه و 8 نمایش در بخش نمایشنامهخوانی حضور داشتند. تهران این بار با 92 نمایش بیشترین تعداد آثار حاضر در جشنواره را به خود اختصاص داد. پس از پایتخت اراک با 7 نمایش و اصفهان با 4 نمایش در رتبههای بعدی ایستادند. سه شهر شیراز، بوشهر و قزوین نیز هر کدام با 3 نمایش در این دوره از جشنواره حضور داشتند. پس از آن دو شهر اهواز و مشهد قرار گرفتند که 2 نمایش را در این رویداد هنری شرکت داده بودند. شهرهای لاهیجان، سنندج، میناب، رشت، همدان، گنبد کاووس، تفرش، طالقان، تبریز، مشکینشهر، ایلام، یاسوج، مرند، چهارمحال و بختیاری، ملایر، پلدختر، زاهدان، فارسان، خواف، ایرانشهر، شازند، مریوان، قوچان، بجنورد، اردبیل، کرمان، آبادان، دامغان، تنکابن، خمین، خوی، بروجرد، ساری، قم، آستانه اشرفیه، زنجان و نهاوند نیز هر کدام با یک نمایش در بیست و یکمین جشنواره تئاتر فجر شرکت کردند. در میان آثار نمایشی بخش بینالملل کشور آلمان مانند دورههای قبل بیشترین تعداد نمایش را به خود اختصاص داده بود و 2 نماینده در این رویداد هنری داشت. کشورهای انگلستان، دانمارک، ایتالیا، ترکیه، اسکاتلند، کانادا، سوئیس و هند نیز هر کدام با یک نمایش در این دوره از جشنواره حضور یافتند. در بخش دانشگاهی بینالملل کشور جمهوری آذربایجان با 3 نمایش و کشورهای عراق، کرواسی و فرانسه با یک نمایش شرکت داشتند.
نکته بیست و دوم: توجه به آثار نمایشی خیابانی
بخش خیابانی (مرور) برای نخستین بار در بیست و دومین جشنواره تئاتر فجر به مخاطبان هنرهای نمایشی معرفی شد. فارغ از جنبههای کیفی میتوان گفت که این دوره از جشنواره از نظر جنبه کمی نسبت به دوره قبل در سطح پایینتری برگزار شد. به این معنی که تعداد بخشهای جشنواره 2 مورد، تعداد شهرهای شرکت کننده در جشنواره 15 مورد، تعداد کشورهای خارجی شرکت کننده در جشنواره 7 مورد و تعداد آثار حاضر در جشنواره 39 عنوان نسبت به دوره قبل کاهش یافته بود. در جشنواره بیست و یکم 132 اثر نمایشی که از جانب 30 شهر و منطقه مختلف ایران و همچنین 6 کشور خارجی شرکت داده شده بود در قالب 10 بخش مجزا به روی صحنه رفت. در این دوره از جشنواره 50 نمایش در بخش مسابقه، 10 نمایش در بخش مرور، 23 نمایش در بخش خیابانی، 10 نمایش در بخش تعزیه، 9 نمایش در بخش بینالملل، 4 نمایش در بخش خیابانی (مرور)، 16 نمایش در بخش خارج از مسابقه و 10 نمایش در بخش نمایشنامهخوانی حضور داشتند. در این دوره از جشنواره نیز تهران با 83 نمایش بیشترین تعداد آثار حاضر در جشنواره را به خود اختصاص داد. پس از پایتخت بوشهر با 3 نمایش و شهرها و استانهای دیگری نظیر شیراز، اصفهان، گلستان، تبریز، مشهد، اهواز و اراک با 2 نمایش در رتبههای بعدی ایستادند. شهرهای کرج، ماهشهر، کرمانشاه، قم، فارسان، جیرفیت، خمین، ملایر، مشکینشهر، ازنا، اردبیل، همدان، دهلران، یزد، گنبد کاووس، پاوه، مریوان، مرند، تفرش، رودبار و قزوین نیز هر کدام با یک نمایش در بیست و دومین جشنواره تئاتر فجر شرکت کردند. در میان آثار نمایشی بخش بینالملل کشور آلمان مانند دورههای قبل بیشترین تعداد نمایش را به خود اختصاص داده بود و 3 نماینده در این رویداد هنری داشت. پس از آن کشور سوئیس با 2 نماینده در جایگاه بعدی ایستاد. کشورهای ایتالیا، پرتغال، اسپانیا و انگلستان نیز هر کدام با یک نمایش در این دوره از جشنواره حضور یافتند.
نکته بیست و سوم: رونق محسوس نسبت به دوره قبل
در بیست و سومین جشنواره تئاتر فجر بخش جدیدی به نام تمرین – اجرا برای نخستین بار به مخاطبان هنرهای نمایشی معرفی شد. در این دوره از جشنواره تنها تعداد بخشها با دوره قبل برابر بود و تعداد آثار نمایشی، شهرها و کشورهای خارجی شرکت کننده در جشنواره نسبت به دوره قبل افزایش داشت. در جشنواره بیست و سوم 164 اثر نمایشی که از جانب 44 شهر و منطقه مختلف ایران و همچنین 10 کشور خارجی شرکت داده شده بود در قالب 8 بخش مجزا به روی صحنه رفت. بر این اساس تعداد آثار حاضر در این دوره از جشنواره 32 عنوان، تعداد شهرهای شرکت کننده در جشنواره 14 مورد و تعداد کشورهای خارجی شرکت کننده در جشنواره 4 مورد نسبت به دوره قبل افزایش داشت. در این دوره از جشنواره 61 نمایش در بخش صحنهای ایرانی، 14 نمایش در بخش صحنهای خارجی، 18 نمایش در بخش مرور، 7 نمایش در بخش تمرین – اجرا، 31 نمایش در بخش خیابانی، 8 نمایش در بخش ویدئو – تئاتر، 10 نمایش در بخش شبیهخوانی و 15 نمایش در بخش نمایشنامهخوانی حضور داشتند. این بار نیز شهر تهران با 91 اثر نمایشی بیشترین تعداد آثار حاضر در جشنواره را به خود اختصاص داد. پس از پایتخت شیراز با 4 نمایش در رتبه بعدی ایستاد. دو شهر کرمانشاه و قم نیز هر کدام با 3 نمایش در این دوره از جشنواره حضور داشتند. پس از آن چهار شهر آبادان، اراک، قزوین و اردبیل قرار گرفتند که 2 نمایش را در این رویداد هنری شرکت داده بودند. شهرهای مشهد، اصفهان، شاهرود، لاهیجان، ماهشهر، یزد، گناوه، ملایر، شاهینشهر، اسلامشهر، سنندج، محلات، تاکستان، بابل، ارومیه، دهدشت، ایلام، گنبد کاووس، تربت حیدریه، کرج، بوکان، همدان، قشم، تبریز، ده چشمه، گرگان، مریوان، خرمشهر، لنگرود، دهلران، بروجن، اراک، تفرش، سمنان، سبزوار و رودبار نیز هر کدام با یک نمایش در بیست و سومین جشنواره تئاتر فجر شرکت کردند. در میان آثار نمایشی بخش صحنهای خارجی کشور آلمان مانند دورههای قبل بیشترین تعداد نمایش را به خود اختصاص داده بود و 2 نماینده در این رویداد هنری داشت. دو کشور فرانسه و لهستان نیز مانند آلمان با 2 نمایش در این رویداد هنری حضور داشتند. کشورهای هلند، انگلستان، ارمنستان، کانادا، ژاپن و اسکاتلند و فلسطین (یک نمایش به طور مشترک) نیز هر کدام با یک نمایش در این دوره از جشنواره حضور یافتند.
نکته بیست و چهارم: توجه به آثار نمایشی جدید
بخشی از بیست و چهارمین جشنواره تئاتر فجر بر معرفی تولیدات جدید یعنی آثار نمایشی ساخته شده در سال 1384 خورشیدی (سال برگزاری این دوره از جشنواره) متمرکز بود و از همین رو دو بخش جدید به نامهای تولیدات جدید 84 و منتخب تولیدات 84 (تهران) در این دوره از جشنواره به مخاطبان هنرهای نمایشی معرفی شد. در این دوره از جشنواره تعداد بخشها و کشورهای خارجی شرکت کننده نسبت به دوره قبل بیشتر و تعداد آثار نمایشی و شهرهای شرکت کننده در جشنواره نسبت به دوره قبل کمتر بود. در جشنواره بیست و چهارم 103 اثر نمایشی که از جانب 24 شهر و منطقه مختلف ایران و همچنین 15 کشور خارجی شرکت داشتند در قالب 9 بخش مجزا به روی صحنه رفتند. بر این اساس تعداد بخشهای جشنواره 1 مورد و تعداد کشورهای خارجی شرکت کننده در جشنواره 5 مورد نسبت به دوره قبل افزایش یافت. در عین حال تعداد نمایشهای حاضر در جشنواره 61 عنوان و تعداد شهرهای شرکت کننده در جشنواره 20 مورد نسبت به دوره قبل کاهش داشت. در این دوره از جشنواره 6 نمایش در بخش تولیدات جدید 84، 17 نمایش در بخش بینالملل، 19 نمایش در بخش منتخب تولیدات 84 (تهران)، 12 نمایش در بخش منتخبان آثار برتر جشنوارههای استانی، 4 نمایش در بخش تجربی، 6 نمایش در بخش پایاننامههای برتر دانشکدههای هنر تهران، 26 نمایش در بخش خیابانی، 11 نمایش در بخش فیلم (بزرگداشت برشت) و 2 نمایش در بخش نمایشنامهخوانی (برنامه نشست برشت) حضور داشتند. در این دوره از جشنواره شهر تهران با 50 اثر نمایشی بیشترین تعداد آثار حاضر در جشنواره را به خود اختصاص داد. پس از پایتخت تبریز با 3 نمایش و اصفهان با 2 نمایش در رتبههای بعدی ایستادند. شهرهای شیراز، خرمشهر، بوشهر، کرمانشاه، خوی، رودسر، سقز، بروجن، زاهدان، مراغه، قم، زنجان، دهدشت، اراک، ساوجبلاغ، ساری، صومعهسرا، فسا، سیاهکل، مریوان و ملایر نیز هر کدام با یک نمایش در بیست و چهارمین جشنواره تئاتر فجر شرکت کردند. در میان آثار نمایشی بخش بینالملل کشور آلمان باز هم بیشترین تعداد نمایش را به خود اختصاص داده بود و 5 نماینده در این رویداد هنری داشت. دو کشور فرانسه و لهستان نیز مانند آلمان با 2 نمایش در این رویداد هنری حضور یافتند. کشورهای اسپانیا، فرانسه (اثر مشترک با ایران)، صربستان، کرواسی، روسیه، هلند، ترکمنستان، مجارستان، اسلوونی، سوریه، سوئیس، رومانی و آذربایجان نیز هر کدام با یک نمایش در این دوره از جشنواره حضور داشتند. در بخش بزرگداشت برشت 9 نمایش از جانب آلمان حضور یافت و دو کشور ایتالیا و هلند (اثر مشترک با آلمان) نیز هر کدام با یک نمایش در این بخش از جشنواره بیست و چهارم شرکت کردند.
نکته بیست و پنجم: ادامه روند توجه به آثار نمایشی جدید
در بیست و پنجمین جشنواره تئاتر فجر نیز مانند دوره قبل تمرکز ویژهای بر معرفی تولیدات جدید وجود داشت و بر همین اساس آثار نمایشی ساخته شده در سال 1385 خورشیدی (سال برگزاری این دوره از جشنواره) در قالب دو بخش جداگانه به مخاطبان معرفی شدند. در این دوره از جشنواره تعداد بخشها، نمایشهای حاضر، کشورهای خارجی شرکت کننده و شهرهای داخلی شرکت کننده در جشنواره نسبت به دوره قبل کمتر بود. در جشنواره بیست و پنجم 85 اثر نمایشی که از جانب 23 شهر و منطقه مختلف ایران و همچنین 7 کشور خارجی شرکت داشتند، در قالب 7 بخش مجزا به روی صحنه رفتند. بر این اساس تعداد بخشهای این جشنواره 2 مورد، تعداد نمایشهای حاضر در آن 18 عنوان، تعداد شهرهای شرکت کننده در جشنواره 1 مورد و تعداد کشورهای خارجی شرکت کننده در این جشنواره 8 مورد نسبت به دوره قبل کاهش داشت. در این دوره از جشنواره 28 نمایش در بخش تولیدات صحنهای 85 (ایران)، 9 نمایش در بخش بینالملل، 11 نمایش در بخش منتخبین جشنوارههای تئاتر مناطق، 1 نمایش در بخش ویژه سال پیامبر اعظم، 8 نمایش در بخش جشنواره جشنوارهها، 24 نمایش در بخش منتخب تولیدات خیابانی 85 (ایران) و 4 نمایش در بخش کودک و نوجوان حضور داشتند. در این دوره از جشنواره شهر تهران با 47 اثر نمایشی بیشترین تعداد آثار حاضر در جشنواره را به خود اختصاص داد. پس از پایتخت اصفهان با 3 نمایش و پنج شهر مشهد، رشت، سنندج، گرگان و قم با 2 نمایش در رتبههای بعدی ایستادند. شهرهای اراک، دهدشت، آبادان، یاسوج، مسجد سلیمان، خمین، بوشهر، دهلران، کرمانشاه، خرمشهر، پاکدشت، بندرعباس، ملایر، سیاهکل، ایلام و بناب نیز هر کدام با یک نمایش در بیست و پنجمین جشنواره تئاتر فجر شرکت کردند. در میان آثار نمایشی بخش بینالملل کشور آلمان همراه با فرانسه بیشترین تعداد نمایش را به خود اختصاص داد و هر کدام از آنها 2 نماینده در این رویداد هنری داشت. کشورهای لهستان، تایلند (اثر مشترک با فرانسه)، اتریش، روسیه و ایتالیا (اثر مشترک با ایران) نیز هر کدام با یک نمایش در جشنواره بیست و پنجم شرکت کردند.
نکته بیست و ششم: ثبت رکورد تازه
در بیست و ششمین جشنواره تئاتر فجر علاوه بر توجه به آثار نمایشی جدید ساخته شده در سال 1386 خورشیدی (سال برگزاری این دوره از جشنواره) دورنمای تئاتر ایران در سال 1387 خورشیدی نیز مورد توجه قرار گرفت. از همین رو مخاطبان این دوره از جشنواره شاهد معرفی دو بخش مرور تئاتر ایران در سال 1386 و چشمانداز تئاتر ایران در سال 1387 طی برگزاری این رویداد هنری بودند. در این دوره از جشنواره تعداد بخشها، نمایشهای حاضر، کشورهای خارجی شرکت کننده و شهرهای داخلی شرکت کننده در جشنواره نسبت به دوره قبل بیشتر بود و حتی رکوردهای تازهای نیز در این زمینه به ثبت رسید. در جشنواره بیست و ششم 195 اثر نمایشی که از جانب 31 شهر و منطقه مختلف ایران و همچنین 14 کشور خارجی شرکت داشتند، در قالب 12 بخش مجزا به روی صحنه رفتند. بر این اساس بیست و ششمین جشنواره تئاتر فجر هم از نظر تعداد بخشها و هم از دیدگاه تعداد آثار نمایشی رکورد تازهای را در قیاس با دورههای پیشین به ثبت رساند. در مجموع تعداد بخشهای این جشنواره 5 مورد، تعداد نمایشهای حاضر در آن 110 عنوان، تعداد شهرهای شرکت کننده در جشنواره 8 مورد و تعداد کشورهای خارجی شرکت کننده در این جشنواره 7 مورد نسبت به دوره قبل افزایش داشت. در این دوره از جشنواره 20 نمایش در بخش مرور تئاتر ایران در سال 1386، 8 نمایش در بخش چشمانداز تئاتر ایران در سال 1387، 17 نمایش در بخش مسابقه بینالملل، 9 نمایش در بخش تجربههای دانشجویی، 4 نمایش در بخش تجربههای دانشگاهی (اساتید)، 25 نمایش در بخش برگزیدگان جشنوارههای نمایشی کشور، 3 نمایش در بخش ویژه انقلاب اسلامی، 4 نمایش در بخش ویژه تئاتر ملل، 31 نمایش در بخش تئاتر خیابانی، 8 نمایش در بخش نمایشنامهخوانی، 38 نمایش در بخش رادیویی و تلویزیونی (8 اثر در بخش تلویزیونی، 4 اثر در بخش تصاویر نمایشهای صحنهای، 6 اثر در بخش نمایشهای رادیویی، 2 اثر در بخش نمایشهای شنیداری و 18 اثر در بخش تئاتر دانشآموزی) و 28 اثر در بخش تئاتر فراگیر (6 اثر در بخش خیابانی، 10 اثر در بخش کودک و نوجوان، 6 اثر در بخش ارتش و 6 اثر در بخش پلیس) حضور داشتند. در بیست و ششمین جشنواره تئاتر فجر شهر تهران با 93 اثر نمایشی بیشترین تعداد آثار حاضر در جشنواره را به خود اختصاص داد. پس از پایتخت سه شهر اصفهان،کرج و تبریز با 3 نمایش و هشت شهر شیراز، مشهد، مریوان، زاهدان، ملایر، بروجن، خمینیشهر و قم با 2 نمایش در رتبههای بعدی ایستادند. شهرهای ساوجبلاغ، شاهرود، زنجان، یاسوج، بوشهر، شهرکرد، خمین، کوهدشت، ساری، سقز، قشم، سیاهکل، میناب، دهلران، لاهیجان، سنندج، کاشان، کرمانشاه و ایلام نیز هر کدام با یک نمایش در بیست و پنجمین جشنواره تئاتر فجر شرکت کردند. در میان آثار نمایشی بخش مسابقه بینالملل کشور سوئیس بیشترین تعداد نمایش را به خود اختصاص داد و با 2 نماینده در این رویداد هنری حضور یافت. کشورهای آلمان، لهستان، فرانسه، ارمنستان، روسیه، هند (اثر مشترک با ایران)، مکزیک (اثر مشترک با ایران) و ایتالیا و پرتغال و کره جنوبی (یک اثر مشترک با ایران) نیز هر کدام با یک نمایش در جشنواره بیست و پنجم شرکت کردند. 7 عنوان از نمایشهای بخش مسابقه بینالملل به ایران تعلق داشت که یکی از آنها محصول مشترک نمایشی با فرانسه بود. در بخش ویژه تئاتر ملل نیز کشورهای چین، ویتنام و سنگاپور با یک نمایش حضور داشتند. یکی از نمایشهای حاضر در این بخش جشنواره نیز متعلق به ایران بود.
نکته بیست و هفتم: تعداد قابل توجه آثار نمایشی
در بیست و هفتمین جشنواره تئاتر فجر مانند دوره قبل علاوه بر مرور آثار نمایشی سال جاری یعنی سال 1387 خورشیدی (سال برگزاری این دوره از جشنواره) چشمانداز هنرهای نمایشی ایران در سال آینده نیز مورد توجه قرار گرفت. از همین رو دو بخش مرور تئاتر ایران در سال 1387 و همچنین چشمانداز تئاتر ایران در سال 1388 در این دوره از جشنواره به مخاطبان هنرهای نمایشی معرفی شد. در جشنواره بیست و هفتم تنها تعداد کشورهای خارجی شرکت کننده از دوره قبل کمتر بود و در مقابل تعداد آثار نمایشی، شهرها و بخشهای جشنواره نسبت به دوره قبل افزایش داشت؛ به گونهای که در زمینه تعداد بخشها و آثار حاضر در جشنواره رکوردهای جدیدی در این دوره از جشنواره به ثبت رسید. در بیست و هفتمین جشنواره تئاتر فجر 271 اثر نمایشی که از جانب 45 شهر و منطقه مختلف ایران و همچنین 9 کشور خارجی شرکت داده شده بود در قالب 13 بخش مجزا به روی صحنه رفت. بر این اساس تعداد آثار حاضر در این دوره از جشنواره 76 عنوان، تعداد شهرهای شرکت کننده در جشنواره 14 مورد و تعداد بخشهای جشنواره 1 مورد نسبت به دوره قبل افزایش داشت. تعداد کشورهای خارجی شرکت کننده در این رویداد هنری نیز 3 مورد نسبت به دوره قبل کاهش یافته بود. در این دوره از جشنواره 21 نمایش در بخش مرور تئاتر ایران در سال 1387 و برگزیدگان جشنوارههای مناطق، 18 نمایش در بخش چشمانداز تئاتر ایران در سال 1388، 17 نمایش در بخش مسابقه بینالملل، 9 نمایش در بخش تجربههای نو، 9 نمایش در بخش جشنواره جشنوارهها، 3 نمایش در بخش خارج از مسابقه بینالملل ، 5 نمایش در بخش تئاتر ملل (ویژه کشورهای اسلامی)، 10 نمایش در بخش آثار موضوعی، 12 نمایش در بخش خیابانی (مسابقه ویژه انقلاب اسلامی)، 16 نمایش در بخش خیابانی (برگزیدگان سومین جشنواره سراسری تئاتر خیابانی مریوان)، 9 نمایش در بخش تولید متون نمایشی و نمایشنامهخوانی، 132 نمایش در بخش رادیویی و تلویزیونی (85 اثر در بخش نمایشهای رادیویی و 47 اثر در بخش نمایشهای تلویزیونی) و 10 نمایش در بخش رادیو تئاتر حضور داشتند. این بار نیز شهر تهران با 110 اثر نمایشی بیشترین تعداد آثار حاضر در جشنواره را به خود اختصاص داده بود. پس از پایتخت اصفهان با 17 نمایش، مشهد با 15 نمایش، همدان با 10 نمایش، یزد با 8 نمایش، مازندران با 7 نمایش و شیراز با 6 نمایش در رتبههای بعدی ایستادند. تمام این شهرها و مناطق رکوردهای پیشین خود در زمینه حداکثر تعداد آثار حاضر در جشنواره را بهبود بخشیدند. گیلان، سنندج و زاهدان نیز هر کدام با 5 نمایش در این دوره از جشنواره حضور داشتند. پس از آن سه شهر بوشهر، اهواز و ارومیه ایستادند که 4 نمایش را در این رویداد هنری شرکت داده بودند. جایگاه بعدی با 3 نماینده در اختیار رشت و یاسوج قرار گرفت و هشت شهر مریوان، خرمشهر، اراک، ملایر، لاهیجان، خرمآباد، ایلام و قم با 2 نماینده پس از آنها ایستادند. شهرهای فردوس، گچساران، هشتگرد، قزوین، ساری، خمین، زنجان، بهشهر، ماهشهر، ورامین، سیاهکل، خمینیشهر، بروجن، کرج، گنبد کاووس، سقز، دهلران، چهارمحال و بختیاری، کیش، بجنورد، مهاباد و تبریز نیز هر کدام با یک نمایش در بیست و هفتمین جشنواره تئاتر فجر شرکت کردند. در میان آثار نمایشی بخش مسابقه بینالملل کشور لهستان بیشترین تعداد نمایش را به خود اختصاص داده بود و 3 نماینده در این رویداد هنری داشت. کشورهای آلمان، کانادا، هلند، فرانسه، گرجستان، انگلستان، تاجیکستان و مجارستان نیز هر کدام با یک نمایش در این دوره از جشنواره حضور یافتند. 6 اثر نمایشی از این بخش جشنواره به ایران تعلق داشت.
نکته بیست و هشتم: ادامه توجه به تولیدات نمایشی سال جاری
بیست و هشتمین جشنواره تئاتر فجر در سال 1388 خورشیدی برگزار شد و وجود دو بخش مرور تئاتر ایران در سال 1388 و چشمانداز تئاتر ایران در سال 1389 در این جشنواره از ادامه تمرکز بر تولیدات نمایشی سال جاری و نگاه به دورنمای سال آینده در این رویداد هنری (به عادت سه دوره گذشته) خبر میداد. در جشنواره بیست و هشتم تنها تعداد بخشهای جشنواره با دوره قبل برابر بود و اعداد و ارقام مربوط به دو پارامتر دیگر یعنی تعداد آثار نمایشی و تعداد شهرهای شرکت کننده در جشنواره نسبت به دوره قبل روند کاهشی را نشان میداد. در عین حال تعداد کشورهای خارجی شرکت کننده در این دوره از جشنواره نسبت به دوره قبل بیشتر شده بود. در بیست و هشتمین جشنواره تئاتر فجر 212 اثر نمایشی که از جانب 42 شهر و منطقه مختلف ایران و همچنین 17 کشور خارجی شرکت داشتند، در قالب 13 بخش مجزا به روی صحنه رفتند. بر این اساس تعداد آثار حاضر در این دوره از جشنواره 59 عنوان و تعداد شهرهای شرکت کننده در جشنواره 3 مورد نسبت به دوره قبل کاهش داشت. با این حال تعداد کشورهای خارجی شرکت کننده در این رویداد هنری 8 مورد نسبت به دوره قبل افزایش یافته بود. در این دوره از جشنواره 10 نمایش در بخش مرور تئاتر ایران در سال 1388، 11 نمایش در بخش برگزیدگان جشنوارههای مناطق، 18 نمایش در بخش مسابقه بینالملل، 16 نمایش در بخش چشمانداز تئاتر ایران در سال 1389، 5 نمایش در بخش تجربههای نو، 10 نمایش در بخش جشنواره جشنوارهها، 13 نمایش در بخش مهمان، 6 نمایش در بخش تئاتر ملل، 10 نمایش در بخش مهمان بینالملل، 30 نمایش در بخش تئاتر خیابانی، 9 نمایش در بخش تولید متون نمایشی و نمایشنامهخوانی، 69 نمایش در بخش رادیویی و تلویزیونی (52 اثر در بخش نمایشهای رادیویی و 17 اثر در بخش نمایشهای تلویزیونی) و 5 نمایش در بخش رادیو تئاتر حضور داشتند. در بیست و هشتمین جشنواره تئاتر فجر شهر تهران با 84 اثر نمایشی بیشترین تعداد آثار حاضر در جشنواره را به خود اختصاص داده بود. پس از پایتخت دو شهر ساری با 14 نمایش و شیراز با 12 نمایش در رتبههای بعدی ایستادند. پنج شهر اصفهان، بندرعباس، مشهد، همدان و کرمان نیز هر کدام با 5 نمایش در این دوره از جشنواره حضور داشتند. پس از آنها دو شهر رشت و مریوان ایستادند که 3 نمایش را در این رویداد هنری شرکت داده بودند. جایگاه بعدی با 2 نماینده در اختیار گیلان، زاهدان، خراسان جنوبی، کرمانشاه، ملایر، اردبیل و قم قرار گرفت. شهرها و مناطق دیگری نظیر لاهیجان، اهواز، ماهشهر، مسجد سلیمان، بندر لنگه، خرمشهر، شاهرود، دهلران، تبریز، گرگان، خارک، میناب، مرند، دامغان، هشتگرد، آستانه اشرفیه، سقز، تفرش، بجنورد، ارومیه، قزوین، فارس، آذربایجان غربی، خوزستان و اردبیل نیز هر کدام با یک نمایش در بیست و هشتمین جشنواره تئاتر فجر شرکت کردند. در میان آثار نمایشی بخش مسابقه بینالملل کشور لهستان مانند دوره قبل بیشترین تعداد نمایش را به خود اختصاص داده بود و 3 نماینده در این رویداد هنری داشت. کشورهای سوئیس، ایتالیا، برزیل، چک، کره جنوبی و آلمان (اثر مشترک با ایران) نیز هر کدام با یک نمایش در این دوره از جشنواره حضور یافتند. گفتنی است که 8 اثر نمایشی از این بخش جشنواره به ایران تعلق داشت. در بخش تئاتر ملل 6 کشور خارجی کلمبیا، ونزوئلا، آذربایجان، تاجیکستان، قزاقستان و ترکیه شرکت کرده بودند که هر کدام با یک اثر نمایشی در این دوره از جشنواره حضور داشتند. در بخش مهمان بینالملل بیست و هشتمین جشنواره تئاتر فجر نیز در کنار حضور 6 اثر نمایشی از ایران کشورهای یونان، روسیه، چین و ارمنستان هر کدام با یک نمایش شرکت کرده بودند.
نکته بیست و نهم: تداوم تمرکز بر بخشهای مرور و چشمانداز
در بیست و نهمین جشنواره تئاتر فجر دو بخش مرور تئاتر ایران در سال جاری و چشمانداز تئاتر ایران در سال آتی همچنان وجود داشت و از پنج ساله شدن حضور بخشهای مذکور در جشنواره خبر میداد. در جشنواره بیست و هشتم تنها تعداد بخشهای فعال جشنواره با دوره قبل برابر بود و تعداد آثار نمایشی، تعداد کشورهای خارجی حاضر و تعداد شهرهای داخلی شرکت کننده در جشنواره نسبت به دوره قبل کاهش داشت. در بیست و نهمین جشنواره تئاتر فجر 195 اثر نمایشی که از جانب 35 شهر و منطقه مختلف ایران و همچنین 10 کشور خارجی شرکت داشتند، در قالب 13 بخش مجزا به روی صحنه رفتند. بر این اساس تعداد آثار حاضر در این دوره از جشنواره 17 عنوان، تعداد شهرهای شرکت کننده در جشنواره 7 مورد و تعداد کشورهای خارجی حاضر در جشنواره نیز 7 مورد نسبت به دوره قبل کاهش داشت. در این دوره از جشنواره 20 نمایش در بخش مرور تئاتر ایران در سال 1389، 12 نمایش در بخش برگزیدگان جشنوارههای مناطق، 12 نمایش در بخش مسابقه خیابانی، 17 نمایش در بخش مسابقه بینالملل، 15 نمایش در بخش بینالملل، 19 نمایش در بخش چشمانداز تئاتر ایران در سال 1390، 9 نمایش در بخش تجربههای نو، 13 نمایش در بخش جشنواره جشنوارهها، 23 نمایش در بخش مهمان، 4 نمایش در بخش پایاننامههای برتر دانشجویی، 14 نمایش در بخش فجر استانی، 25 نمایش در بخش خیابانی و 12 نمایش در بخش تولید متون نمایشی و نمایشنامهخوانی حضور داشتند. در بیست و نهمین جشنواره تئاتر فجر تهران با 92 اثر نمایشی بیشترین تعداد آثار حاضر در جشنواره را به خود اختصاص داده بود. پس از پایتخت دو شهر کرمانشاه و کرج با 4 نمایش در رتبه بعدی ایستادند. ملایر نیز تنها شهری به شمار میرفت که با 3 نمایش در این دوره از جشنواره حضور داشت. پس از آنها شش شهر اصفهان، بندرعباس، هشتگرد، دهلران، تبریز و مشهد ایستادند که همگی 2 نمایش را در این رویداد هنری شرکت داده بودند. شهرها و مناطق دیگری نظیر شیراز، رشت، مریوان، کرمان، زنجان، بندر ترکمن، بروجن، سیاهکل، مریوان، سنندج، قزوین، رودان، ممسنی، شهرکرد، بجنورد، قم، خمین، لاهیجان، یاسوج، مهاباد، شاهینشهر، تنکابن، فارسان، اردبیل، ارومیه و یزد نیز هر کدام با یک نمایش در بیست و نهمین جشنواره تئاتر فجر شرکت کردند. در بخش بینالملل این جشنواره کشور ایتالیا با 5 نمایش و آلمان با 3 نمایش حضور یافته بودند و کشورهای سوئیس، لهستان، یونان، چک، استونی، کره جنوبی و چین نیز هر کدام با یک نماینده شرکت داشتند. در بخش فجر استانی نیز نمایشی از کشور آذربایجان حضور یافته بود و در کنار آثار نمایشی تولید ایران قرار گرفت.
نکته سیام: جشن سی سالگی
در سیامین دوره از جشنواره تئاتر فجر روند توجه به مرور آثار تولید شده در سال جاری و ارائه چشمانداز تئاتر ایران در سال آینده حفظ شد و آخرین دوره خود را پشت سر گذاشت. در جشنواره شماره 30 تنها تعداد کشورهای خارجی شرکت کننده با دوره قبل برابر بود و تعداد بخشها، آثار نمایشی و شهرهای داخلی شرکت کننده در جشنواره نسبت به دوره قبل افزایش داشت. در جشن سی سالگی جشنواره تئاتر فجر 204 اثر نمایشی از جانب 37 شهر و منطقه مختلف ایران و همچنین 10 کشور خارجی شرکت داشتند و در قالب 14 بخش مجزا به روی صحنه رفتند. بر این اساس تعداد آثار حاضر در این دوره از جشنواره 9 عنوان، تعداد شهرهای شرکت کننده در جشنواره 2 مورد و تعداد بخشهای جشنواره 1 مورد نسبت به دوره قبل افزایش داشت. در این دوره از جشنواره 21 نمایش در بخش مرور و برگزیدگان تئاتر مناطق، 21 نمایش در بخش مسابقه بینالملل، 19 نمایش در بخش مسابقه ایران، 9 نمایش در بخش مسابقه خیابانی، 15 نمایش در بخش بینالملل، 9 نمایش در بخش چشمانداز تئاتر ایران در سال 1391، 6 نمایش در بخش تجربههای نو، 9 نمایش در بخش نگاه ویژه، 26 نمایش در بخش مهمان، 1 نمایش در بخش محیطی، 21 نمایش در بخش فجر استانی، 24 نمایش در بخش خیابانی، 9 نمایش در بخش نمایشنامهخوانی و 14 نمایش در بخش رادیو تئاتر حضور داشتند. در جشن سی سالگی جشنواره تئاتر فجر تهران با 82 اثر نمایشی حضور یافته و بیشترین تعداد آثار حاضر در جشنواره را به خود اختصاص داده بود. پس از پایتخت شهر لاهیجان با 4 نمایش در رتبه بعدی ایستاد. شهرهای شیراز، دهلران، ملایر و مشهد نیز با 3 نمایش در این دوره از جشنواره حضور داشتند. پس از آنها شش شهر کرج ، زاهدان، کرمانشاه، بجنورد، بیرجند و اردبیل ایستادند که همگی 2 نمایش را در این رویداد هنری شرکت داده بودند. شهرها و مناطق دیگری نظیر رشت، قشم، بندرعباس ، ساری، چهارمحال و بختیاری، خلخال، فولادشهر، نظرآباد، سنندج، مراغه، فردوس، رودان، اصفهان، اراک، هشتگرد، یاسوج، سبزوار، میناب، مریوان، تفرش، سقز، مرند، گنبد کاووس، گیلان و گلوگاه نیز هر کدام با یک نمایش در جشن سی سالگی جشنواره تئاتر فجر شرکت کردند. در بخش بینالملل این جشنواره کشور فرانسه با 4 نمایش و ایتالیا با 2 نمایش حضور یافته بودند و کشورهای آلمان، سوئیس، تونس، آذربایجان، ژاپن، ترکیه، مجارستان (اثر مشترک با ایران) و چین نیز هر کدام با یک نماینده شرکت داشتند.
نکته سی و یکم: ورود به دهه چهارم
در سی و یکمین جشنواره تئاتر فجر تعداد بخشها و شهرهای داخلی شرکت کننده در جشنواره با دوره قبل برابر بود و تعداد آثار نمایشی و کشورهای خارجی شرکت کننده در این رویداد هنری نسبت به دوره قبل کاهش داشت. در واقع از نظر کمیت و اعداد و ارقام هیچ پارامتری از این جشنواره نسبت به دوره قبل برتری نداشت. در جشنواره شماره 31 تعداد 150 اثر نمایشی از جانب 37 شهر و منطقه مختلف ایران و همچنین 8 کشور خارجی شرکت داشتند و در قالب 14 بخش مجزا به روی صحنه رفتند. بر این اساس تعداد آثار حاضر در این دوره از جشنواره 54 عنوان و تعداد کشورهای شرکت کننده در جشنواره 2 مورد نسبت به دوره قبل کاهش داشت. در این دوره از جشنواره 10 نمایش در بخش نگاه تازه، 13 نمایش در بخش تجربههای نو، 8 نمایش در بخش تئاتر ایران، 19 نمایش در بخش مسابقه ایران، 6 نمایش در بخش مسابقه بینالملل، 21 نمایش در بخش ویژه، 3 نمایش در بخش ویژه (مسابقه ایران)، 14 نمایش در بخش مسابقه تئاتر خیابانی، 6 نمایش در بخش ویژه (مسابقه بینالملل)، 9 نمایش در بخش بینالملل، 13 نمایش در بخش برگزیدگان جشنواره مناطق، 7 نمایش در بخش جنبی تئاتر خیابانی، 12 نمایش در بخش رادیو تئاتر و 9 نمایش در بخش مسابقه نمایشنامهنویسی حضور داشتند. در سی و یکمین جشنواره تئاتر فجر تهران با 82 اثر نمایشی بیشترین تعداد آثار حاضر در جشنواره را به خود اختصاص داده بود. پس از پایتخت دو شهر اصفهان و کرمانشاه با 3 نمایش در رتبه بعدی ایستادند. پس از این دو شهر نوبت به شهرها و استانهایی نظیر رشت، یزد، بوشهر، مشهد، خرمآباد، کهگیلویه و بویراحمد، هرمزگان، خراسان شمالی و قزوین رسید تا با 2 نمایش در جایگاه بعدی قرار بگیرند. شهرها و مناطق دیگری نظیر لاهیجان، کرج، ابوموسی، مراغه، شاهرود، تبریز، بندرعباس، قم، سیستان و بلوچستان، خوزستان، خراسان رضوی، مرکزی، جیرفت، هشتگرد، آستانه اشرفیه، ورامین، بیرجند، پیشوا، دهلران، اهواز، مرند، قشم، سیاهکل، گیلان و مازندران نیز هر کدام با یک نمایش در سی و یکمین جشنواره تئاتر فجر شرکت کردند. در بخش بینالملل این جشنواره تمام کشورهای شرکت کننده یعنی استرالیا، آذربایجان، مجارستان، ایتالیا، ارمنستان، کره جنوبی، لبنان و سوئیس (اثر مشترک با ایران) با یک نمایش حضور داشتند.
نکته سی و دوم: نزدیک به دوره قبل
در سی و دومین جشنواره تئاتر فجر 111 نمایش از سوی 43 شهر و منطقه مختلف ایران ایران شرکت داشتند. در میان این مناطق تهران با 56 اثر نمایشی بیشترین تعداد آثار حاضر در جشنواره را به خود اختصاص داده بود. پس از پایتخت شهر مشهد با 4 نمایش و شهرهای دهلران و کرمانشاه با 3 نمایش در رتبههای بعدی ایستادند. پس از این دو شهر نوبت به شش شهر اصفهان، تبریز، رودان، یاسوج، میناب و گنبد کاووس رسید تا با 2 نمایش در جایگاه بعدی قرار بگیرند. شهرها و مناطق دیگری نظیر خرمشهر، خرمآباد، خمین، بجنورد، کرمان، قم، ارومیه، اراک، کاشان، اهواز، یزد، بوکان، ساری، آبادان، تفرش، فارسان، پارسآباد مغان، ملایر، ایرانشهر، آمل، مرند، مسجد سلیمان، سقز، کرج، تربت جام، لاهیجان، جیرفت، خمینیشهر، سیاهکل، اهواز، آستانه اشرفیه، بوشهر و مازندران نیز هر کدام با یک نمایش در سی و دومین جشنواره تئاتر فجر شرکت کردند. سایر جنبههای این دوره از جشنواره کم و بیش شبیه به دوره قبل بود.
نکته سی و سوم: حضور فعال شهرستانها
در سی و سومین جشنواره تئاتر فجر 124 نمایش از جانب 44 شهر و منطقه مختلف ایران شرکت داشتند. به این ترتیب میتوان گفت که تعداد آثار حاضر در این دوره از جشنواره 13 مورد و تعداد شهرهای شرکت کننده در آن 1 مورد نسبت به دوره قبل افزایش یافته بود. در جشنواره سی و سوم تهران با 59 اثر نمایشی بیشترین تعداد آثار حاضر در جشنواره را به خود اختصاص داد. پس از پایتخت شهرهای کرمانشاه با 5 نماینده و ملایر با 4 نماینده در رتبههای بعدی ایستادند. سه شهر شیراز، رشت و کرج نیز با 3 نمایش در این دوره از جشنواره حضور داشتند. پس از این شهرها نوبت به هفت شهر تبریز، مشهد، بوشهر، گچساران، مریوان، دهلران و ورامین رسید تا با 2 نمایش در جایگاه بعدی قرار بگیرند. دیگر شهرها و مناطق ایران نظیر آبادان، اهواز، سنندج، بجنورد، بابل، خمین، هرمزگان، خرمآباد، یاسوج، خارک، مهاباد، بندرعباس، اراک، میناب، اردبیل، دامغان، رزن، پیشوا، مسجد سلیمان، گلستان، بوکان، سیاهکل، دورود، آمل، مرند، تربت جام، گیلان، قزوین، قم و فارس نیز هر کدام با یک نمایش در سی و سومین جشنواره تئاتر فجر شرکت کردند.
نکته سی و چهارم: ادامه دادن مسیر به شکل پیوسته
تعداد آثار و شهرهای حاضر در سی و چهارمین جشنواره تئاتر فجر نسبت به دوره قبل کاهش یافت. تعداد آثار حاضر در این جشنواره 5 عنوان و تعداد شهرهای شرکت کننده نیز 1 مورد نسبت به دوره قبل کمتر شده بود. در جشنواره سی و چهارم 119 نمایش از سوی 43 شهر و منطقه مختلف ایران ایران شرکت داشتند. در این دوره از جشنواره تهران مانند دوره قبل با 59 اثر نمایشی حضور یافت و بیشترین تعداد آثار حاضر در جشنواره را به خود اختصاص داد. پس از پایتخت شهرهای رشت با 6 نماینده و مشهد با 5 نماینده در رتبههای بعدی ایستادند. شهر کرج نیز مانند دوره قبل با 3 نمایش در این دوره از جشنواره حضور داشت. پس از این شهر نوبت به شش شهر کوهدشت، بندرعباس، سقز، آمل، بجنورد و کرمانشاه رسید تا با 2 نمایش در جایگاه بعدی قرار بگیرند. دیگر شهرها و مناطق ایران نظیر بوشهر، سنندج، اردکان، مسجد سلیمان، بهشهر، میناب، یاسوج، قم، سیرجان، لنگرود، ساری، اصفهان، بندر گناوه، آذربایجان، دهلران، اراک، ورامین، بروجرد، آستانه اشرفیه، مریوان، تفرش، آبادان، قزوین، گچساران، شهریار، گرگان، تبریز، زاهدان، جاسک، ملایر، فارسان، نجفآباد و مرند نیز هر کدام با یک نمایش در سی و چهارمین جشنواره تئاتر فجر حضور داشتند.
نکته سی و پنجم: رسیدن به میانه دهه چهارم
بر اساس آمار موجود سی و پنجمین جشنواره تئاتر فجر با حضور 125 نمایش برگزار شد که از سوی 46 شهر و منطقه مختلف ایران به این رویداد هنری ارسال شده بودند. با استناد به این ارقام میتوان گفت که تعداد آثار حاضر در این دوره از جشنواره 6 مورد و تعداد شهرهای شرکت کننده در آن 3 مورد نسبت به دوره قبل افزایش یافته بود. در جشنواره سی و پنجم تهران با 62 اثر نمایشی بیشترین تعداد آثار حاضر در جشنواره را به خود اختصاص داد. پس از پایتخت شهر مشهد با 5 نماینده و دو شهر اصفهان و بجنورد با 4 نماینده در رتبههای بعدی ایستادند. شهر آمل نیز با 3 نمایش در این دوره از جشنواره حضور داشت. پس از آن شش شهر بوشهر، آبادان، کوهدشت، سبزوار، یزد، تبریز با 2 نمایش در جایگاه بعدی قرار گرفتند. دیگر شهرها و مناطق ایران نظیر فسا، ارومیه، اراک، رشت، بیجار، بندرعباس، مهاباد، پاکدشت، قزوین، کرمانشاه، ساوه، شیراز بیلهسوار، کرج، جیرفت، اهواز، تویسرکان، شاهرود، ورامین، لاهیجان، سنندج، شازند، بوکان، تفرش، مریوان، ملایر، گناوه، گچساران، شاهینشهر، شهرکرد، قم، بندر جاسک، بندر دیر، خرمآباد و زنجان نیز هر کدام با یک نمایش در سی و پنجمین جشنواره تئاتر فجر شرکت کردند.
نکته سی و ششم: فراز و فرود نسبت به دوره قبل
تعداد آثار حاضر در سی و ششمین جشنواره تئاتر فجر نسبت به دوره قبل 15 عنوان افزایش یافت اما تعداد شهرهای شرکت کننده در این دوره 9 مورد کاهش پیدا کرد. بر اساس آمار موجود در جشنواره سی و ششم 140 نمایش از جانب 37 شهر و منطقه مختلف ایران حضور داشتند. در این دوره از جشنواره تهران با 77 اثر نمایشی حضور داشت و بیشترین تعداد آثار حاضر در جشنواره را به خود اختصاص داد. پس از پایتخت شهر مشهد با 7 نماینده و دو شهر آبادان و رشت با 5 نماینده در رتبههای بعدی ایستادند. شهر سنندج نیز با 4 نمایش در این دوره از جشنواره حضور داشت و از نظر تعداد نماینده بالاتر از سه شهر کرج، مریوان و یزد با 3 نمایش جای گرفت. پس از این شهرها سه شهر بوشهر، دهلران و اراک با 2 نمایش در جایگاه بعدی ایستادند. دیگر شهرها و مناطق ایران نظیر اصفهان، دزفول، گرگان، کرمانشاه، کازرون، بندرعباس، تبریز، آمل، بندر دیر، زاهدان، جزیره هرمز، رفسنجان، اهواز، بابلسر، رودبار جنوب، بیلهسوار، بیجار، بابل، محلات، لاهیجان، بروجرد، ارومیه، قم، فارسان، دامغان و شهرکرد نیز هر کدام با یک نمایش در سی و ششمین جشنواره تئاتر فجر حضور داشتند.
نکته سی و هفتم: ادامه روند سابق
مخاطبان سی و هفتمین دوره از جشنواره تئاتر فجر شاهد افزایش تعداد آثار نمایشی و شهرهای شرکت کننده در این رویداد هنری نسبت به دوره قبل بودند. در این دوره از جشنواره 158 نمایش از جانب 48 شهر و منطقه مختلف ایران شرکت داشتند. بنابراین با استناد به اطلاعات موجود میتوان گفت که تعداد آثار حاضر در این دوره از جشنواره 18 مورد و تعداد شهرهای شرکت کننده در این رویداد هنری 11 مورد نسبت به دوره قبل افزایش یافته بود. در جشنواره سی و هفتم تهران با 78 اثر نمایشی بیشترین تعداد آثار حاضر در جشنواره را به خود اختصاص داد. پس از پایتخت شهر اصفهان با 7 نماینده و مشهد با 5 نماینده در رتبههای بعدی ایستادند. دو شهر رشت و تبریز نیز با 4 نمایش در این دوره از جشنواره حضور داشتند. در حالی که سهم پنج شهر کرمانشاه، مریوان، آمل، اردبیل و بجنورد از نمایشهای این جشنواره 3 نماینده بود. پس از آن هفت شهر آبادان، اهواز، خرمآباد، ایلام، بوشهر، شیراز و میناب با 2 نمایش در جایگاه بعدی قرار گرفتند. سایر شهرها و مناطق ایران نظیر ری، شهرکرد، کرمان، قزوین، قشم، خراسان، بندر دیر، دورود، بیجار، بانه، کوهدشت، لاهیجان، سیاهکل، بروجرد، بوکان، فریدونشهر، خمینیشهر، سنندج، قروه، آستانه اشرفیه، کرج، دهلران، تفرش، مرند، ورامین، قم، اراک، اندیمشک، بابلسر، ایرانشهر و بندر ترکمن نیز هر کدام با یک نمایش در سی و سومین جشنواره تئاتر فجر حاضر شدند.
نکته سی و هشتم: سیر نزولی اعداد و ارقام
با توجه به اطلاعات و آمار و ارقام موجود، در سی و هشتمین جشنواره تئاتر فجر 77 اثر نمایشی حضور داشتند که از جانب 32 شهر و منطقه مختلف ایران به سوی این رویداد هنری گسیل شده بودند. از میان آثار نمایشی حاضر در این دوره 22 نمایش در بخش غیر رقابتی نمایشهای صحنهای، 14 نمایش در بخش رقابتی نمایشهای صحنهای، 4 نمایش در بخش دیگر گونههای اجرایی، 11 نمایش در بخش رادیو تئاتر، 19 نمایش در بخش خیابانی و محیطی و 7 نمایش در بخش مسابقه نمایشنامهنویسی شرکت داشتند. از میان شهرها و مناطق حاضر در جشنواره سی و هشتم میتوان به تهران، تبریز، بوشهر، مشهد، اهواز، کرج، زاهدان، اصفهان، شهرکرد، ارومیه، یاسوج، گرگان، قم، رشت، ساری، بیرجند، اردبیل، سنندج، ایلام، کرمانشاه، بندر دیر، بیجار، گچساران، کوهدشت، فسا، آبیک، جیرفت، دهلران، خمینیشهر، لاهیجان، بروجرد و مریوان اشاره کرد.
نکته سی و نهم: تحت تاثیر شیوع ویروس کرونا
شیوع ویروس کرونا موجب آن شد که سی و نهمین دوره از جشنواره تئاتر فجر متفاوت با دورههای گذشته و به شکل خلاصهتری برگزار شود. در این دوره بخش بینالملل حذف شده بود و نمایشهای صحنهای حاضر در جشنواره اجرای زنده بسیار محدودی داشتند. در عوض تاسیس تلویزیون تئاتر ایران موجب شد تا نمایشهای صحنهای این جشنواره به صورت مجازی در معرض دید مخاطبان قرار گیرند و تماشاچیان تازهای در نقاط مختلف ایران بیابند. بر اساس آمار موجود در جشنواره سی و نهم 107 اثر نمایشی از جانب 22 استان مختلف ایران شرکت داشتند و در قالب 11 بخش به اجرا در آمدند. از میان این آثار 49 عنوان به تهران تعلق داشت و 58 اثر نمایشی نیز از سوی سایر شهرها و مناطق ایران در این رویداد هنری شرکت داده شده بود. در سی و نهمین جشنواره تئاتر فجر 13 نمایش در بخش صحنهای (مسابقه)، 3 نمایش در بخش صحنهای (مهمان)، 8 نمایش در بخش صحنهای (غیر رقابتی)، 20 نمایش در بخش مسابقه خیابانی، 10 نمایش در بخش صحنهای غیر رقابتی (مهمان)، 11 نمایش در بخش سرباز انقلاب (خیابانی)، 5 نمایش در بخش خیابانی مهمان، 10 نمایش در بخش دیگر گونههای اجرایی، 10 نمایش در بخش رادیو تئاتر، 12 نمایش در بخش منتخبان آثار برتر جشنوارههای استانی و 5 نمایش در بخش تله تئاتر و گزارش صحنهای به اجرا در آمد.
نکته چهلم: در آستان برگزاری جشن چهل سالگی
در بخش صحنهای چهلمین جشنواره تئاتر فجر (شاخه رقابتی) 30 اثر نمایشی پذیرفته شده است که میتوان آنها را در دو گروه «آثار منتخب برگزیدگان جشنوارههای تئاتر استانها» و «سایر آثار منتخب صحنهای بخش رقابتی» دستهبندی کرد. در گروه آثار منتخب برگزیدگان جشنوارههای تئاتر استانها 12 اثر نمایشی پذیرفته شده است که قزوین و مشهد هر کدام با 2 نمایش بیشترین تعداد نماینده را به خود اختصاص دادهاند و شهرهای گرگان، کرج، قم، فسا، بیجار، یزد، فارسان و اهواز نیز هر کدام با یک نمایش در این بخش حضور یافتهاند. در گروه سایر آثار منتخب صحنهای بخش رقابتی 18 اثر نمایشی پذیرفته شده است که 16 نمایش به تهران تعلق دارد و 2 نمایش نیز از آن مشهد است. در مجموع تهران با 16 اثر نمایشی، مشهد با 4 اثر نمایشی، قزوین با 2 اثر نمایشی و شهرهای گرگان، کرج، قم، فسا، بیجار، یزد، فارسان و اهواز هر کدام با یک اثر نمایشی در بخش صحنهای چهلمین جشنواره تئاتر فجر شرکت کردهاند. به این ترتیب میتوان گفت که 11 شهر مختلف ایران در بخش صحنهای چهلمین جشنواره تئاتر فجر (شاخه رقابتی) حضور دارند. در شاخه غیر رقابتی بخش صحنهای این جشنواره 25 اثر نمایشی پذیرفته شدهاند که تهران با 17 اثر (که یکی از آنها مشروط است) بیشترین تعداد نماینده را به خود اختصاص داده است. به غیر از تهران تمام شهرهای حاضر در این بخش یعنی شیراز، دهلران، مشهد، خمینیشهر، یزد، یاسوج، اندیمشک و گچساران هر کدام تنها یک نماینده دارند. بر این اساس 9 شهر در بخش صحنهای غیر رقابتی جشنواره فجر چهلم حضور خواهند داشت. در بخش رادیو تئاتر چهلمین جشنواره تئاتر فجر 12 اثر نمایشی پذیرفته شده است که تهران با 3 نمایش بیشترین تعداد نماینده را دارد. پس از پایتخت شهر اصفهان با 2 نماینده جایگاه دوم را به خود اختصاص داده است. شهرهای بابلسر، قزوین، اردبیل، بیرجند، شیراز، شهرکرد و بجنورد نیز هر کدام با یک نمایش در این بخش از جشنواره حضور یافتهاند. به این ترتیب تعداد شهرهای حاضر در بخش رادیو تئاتر جشنواره فجر چهلم به عدد 9 میرسد. در بخش تئاتر خیابانی چهلمین جشنواره فجر 28 اثر نمایشی پذیرفته شده است که در دو گروه رقابتی (با 20 اثر نمایشی) و غیر رقابتی (با 8 اثر نمایشی) قرار میگیرند. در گروه رقابتی 16 شهر و منطقه مختلف ایران حضور دارند که تهران با 3 اثر نمایشی بیشترین تعداد نماینده را به خود اختصاص داده است. پس از پایتخت دو شهر دهلران و آستانه اشرفیه هر کدام با 2 نماینده در جایگاه بعدی ایستادهاند و سایر شهرها و مناطق ایران یعنی زاهدان، سیاهکل، سنندج، مرند، اصفهان، شاهینشهر، لاهیجان، مریوان، خمینیشهر، کرمان، بوشهر، ایلام و کرمانشاه هر کدام با یک نمایش در بخش تئاتر خیابانی (رقابتی) چهلمین جشنواره تئاتر فجر حضور یافتهاند. از میان 8 نمایش حاضر در گروه غیر رقابتی بخش تئاتر خیابانی این دوره از جشنواره نیز تهران 3 نماینده دارد و 5 نمایش دیگر شهرهای سقز، میناب، بهمئی، یزد و لاهیجان را نمایندگی میکند. به این ترتیب میتوان گفت که در مجموع 6 شهر مختلف ایران در بخش غیر رقابتی تئاتر خیابانی این دوره از جشنواره حضور دارند.
با توجه به آمار و ارقام و اطلاعات موجود و مواردی که در متن پیش رو به آن اشاره شد، از میان 39 دوره پیشین جشنواره تئاتر فجر دوره بیست و هفتم به لحاظ تعداد آثار نمایشی اجرا شده نسبت به سایر دورهها برتری دارد. در این دوره از جشنواره دست کم 271 اثر نمایشی به اجرا در آمد و در معرض دید مخاطبان قرار گرفت. از نظر حداکثر تعداد شهرهای شرکت کننده در جشنواره نیز دوره سی و هفتم با میزبانی از 48 شهر و منطقه مختلف ایران به لحاظ کمی در جایگاه نخست قرار میگیرد. از دیدگاه تعداد کشورهای خارجی شرکت کننده در تئاتر فجر این جایگاه به دوره بیست و هشتم این رویداد هنری میرسد. بر اساس آمار و اطلاعات موجود که در متن پیش رو به آن اشاره شد، در این دوره از جشنواره 17 کشور خارجی در بخش بینالملل حضور داشتند. از نظر تعداد بخشهای اجرایی جشنواره نیز دوره سی و یکم این رویداد هنری با معرفی 14 بخش فعال میزبان بیشترین تعداد بخشها در طول چهل سال اخیر بوده است.
در مطالب بعدی ایران تئاتر به نکات مهم دیگری در رابطه با دورههای پیشین جشنواره تئاتر فجر اشاره خواهد شد.
منابع :
کتاب تاریخچه جشنواره بین المللی تئاتر فجر. پژوهش و نگارش تقی اکبرزاده. تهران: انتشارات نمایش، 1399
آرشیو ادوار سایت جامع جشنواره بین المللی تئاتر فجر
سایت ایران تئاتر