حمید پورآذری از حضور در جشنواره تئاتر فجر میگوید
حمید پورآذری سرپرست گروه «پاپتیها» از جمله کارگردانان خلاق ایران است که اجرای آثار او تنها محدود به صحنهها و تماشاخانههای مرسوم تئاتر نمیشود. این هنرمند سالهاست که با آموزش و اجراهای محدود اما تاثیرگذار خود متود و روشهای نو و دیگری را به دانشجویانش میآموزد و مسیرهای تازهای در مقابل آنها قرار میهد.
او امسال پس از چند سال دوری از فضای اجرایی، نمایشی با عنوان «سال ثانیه» را همراه با گروهی جوان در زمین تنیس کاخ سعدآباد اجرا کرد. اجرایی که به گفته او و گروه اجراییاش مراحل بسیار سختی را برای به نتیجه رسیدن پشت سر گذاشت. این نمایش همزمان با برگزاری سی و چهارمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر در بخش میهمان به صحنه میرود. البته این نمایش ابتدا در بخش تئاترهای خیابانی و محیطی معرفی شد، اما بعد تغییر یافت و در جدول بخش مهمان قرار گرفت.
پورآذری با ارائه توضیحاتی در مورد قرار گرفتن در این بخش و تغییرات صورت گرفته گفت: معتقدم «سال ثانیه» نمایشی محیطی به معنای معمول آن نیست. تئاتر، تئاتر است و نمیتوان آن را تفکیک کرد. سالن تئاتر آن مرسوم نیست و در محیطی غیرمتعارف اجرا میشود. اساسا استیج دارد که تماشاگران روی آن مینشینند، تنها سقف ندارد. ضمن اینکه با خودش پیشنهادی به همراه دارد.
او ادامه داد: در دو فستیوال بینالمللی حضور داشتم که هرکدام از آنها از چنین شیوهای پیروی میکرد. یکی از آنها جشنواره لیفت لندن بود که به فستیوال "جسوران" مشهور است. اجراها در این جشنواره در مکانهایی غیر متعارف اجرا میشدند مانند کاری هشت ساعته از آمریکا که زیر یکی از پلهای قدیمی لندن اجرا میشد یا کار ۸ دقیقهای از کشوری دیگر که در مکانی متفاوت به صحنه میرفت. آنها مکانهایی را شناسایی و آن را تبدیل به فضای موقت تئاتری میکردند یا جشنواره "اسپک تاهل" زوریخ که در حاشیه دریاچه زوریخ برگزار میشد و در کنار این رودخانه سالنهای پرتابلی را ایجاد و کارها در آن اجرا میشد. باید ببینیم چه کار میتوانیم انجام دهیم. با توجه به کمبود سالنهای تئاتری باید چنین فرهنگی را در جامعه تئاتری ایجاد کنیم. مکانهایی را شناسایی و تبدیل به مکان موقت تئاتری کنیم، به این طریق سازمانها و نهادهای دیگر هم ناخودآگاه درگیر میشوند. در میراث فرهنگی و به خصوص کاخ سعد آباد چنین قراردادی نامتعارف بود، این کار شرایط ثابت آن محل را بهم میریخت مانند آنکه کارکنان کاخ عادت داشتند ساعت ۴ محل کارشان را ترک کنند و به واسطه اجرای این نمایش فضای متفاوتی برایشان به وجود میآمد.
پورآذری خاطر نشان کرد: این کار شناسنامه و سابقهای برای آن فضا ایجاد کرد. این کار پیشنهاد میدهد تلاش کنیم همه مطالباتمان از ساختمان تئاتر شهر نباشد. مگر چند سالن برای شهر ۱۸ میلیونی تهران داریم، شهری که هر سال هزار دانشجو از دانشگاهها و آموزشگاههای آزاد آن فارغالتحصیل و به جامعه تئاتری اضافه میشوند. سالنهای دولتی جوابگو نیست. حتی نهضتی که برای تاسیس سالنهای خصوصی به وجود آمده هم پاسخگوی این طیف وسیع نخواهد بود. باید جای دیگری پیدا کنیم و چالشی میان خودمان و تماشاگرانمان ایجاد کنیم. او را عادت بدهیم در مکانی که به آن عادت ندارد بنشیند. گسترش چنین نگاهی میتواند کمی در مورد فرهنگ تئاتر دیدن ما هم اثر گذار باشد.
کارگردان نمایش "دور دو فرمان" در پاسخ به این سئوال چرا هنرمندان ما علاقهای به اجرای آثارشان در محیطهای غیر تئاتری ندارند و اینکه این مسئله تنها به جسارت و توانایی آنها باز میگردد یا ترس از واکنش تماشاگران؟ توضیح داد: اگر مخاطبین ما عادت کنند، به تماشای چنین آثاری مینشینند. در زمان اجرایمان افراد بسیاری به تماشای کار آمدند، ایجاد این مسئله برای مکانی که هویت تئاتری ندارد سخت است. این مسئله به مرور زمان تبدیل به نیاز میشود. در این میان پیگیری کارها و متقاعد کردن نهادها کار بسیار سختی است. صبر، اراده و انگیزه بسیاری را میطلبد. ضمن اینکه نیازمند حمایت هم هست. در همه جای دنیا وقتی میخواهید به شکل دیگری کار کنید دولت یا شهرداری از شما به عنوان خالق اثر حمایت میکند. منظورم الزاما دادن پول نیست. این حمایت مثل آن میماند که شما بتوانید سه سال آن مکان را در اختیار و به صورت مدام اجرا داشته باشید. اینگونه تماشاگر هم فراموش نمیکند.
او اضافه کرد: از سوی دیگر مخاطب میداند برای دیدن کارها به کدام سالن برود. اگر بخواهد کار روشنفکری ببیند به تئاتر شهر میرود، اگر بخواهد پز تئاتر دیدن بدهد به تالار وحدت و... تکلیف تماشاگر روشن است. اکنون وضعیت آشفتهای دارد نمیداند کجا با چه کاری روبه رو میشود، زیرا فضاها برای او تعریف نشده است. این مسئله را با مسئولین مربوطه نیز مطرح کردم که وقتی چنین مکانهایی ایجاد میشود باید از آن بهره درست برد و برایاش برنامهریزی کرد. زمانی که با سرپرست و مدیران برای انجام چنین کاری صحبت میکنید، نمیتوانند نظری بدهند، چراکه نمیدانند تا چه زمانی در این سمت باقی خواهند ماند. باید با ایجاد تفاهمنامهای بین وزاتخانهای برای مکان ایجاد شناسنامه کرد. همانطور که اکنون تالار موسسهاکو برای خودش شناسامه و مخاب خاص دارد. مکانی که شاید از مرکز شهر به دور باشد اما اکنون هویت پیدا کرده است و از بین بردن آن یا تغییر کاربریاش هزینه دارد.
پورآذری در رابطه با اینکه با توجه به استقبال مخاطبان از نمایش «سال ثانیه» و صرف هزینههای بسیار برای ایجاد این مکان، اجرای آن ادامه خواهد پیدا کرد گفت: نمایش کار خود را انجام داده است فکر میکنم پنج اجرای این اثر در زمان جشنواره کافی است و پرونده آن بسته میشود. علاقمندم اجراهای کوتاهی در استانهای دیگر داشته باشم. این مسئله به معنای آن نیست که حتما باید زمین تنیسی وجود داشته باشد که ما به آنجا برویم، هر فضایی دیگری مانند بیابان هم به ما امکان اجرا میدهد. ما از سوله به این زمین رسیدیم این تغییر عناصری دیگری چون خاک، باد و آتش را به کار ما اضافه کرد. اگر درخواستی در این زمینه وجود داشته باشد، علاقمندم که تجربهام را در جایی دیگر تقسیم کنم.