گفتوگو با محمد مؤید، کارگردان نمایش «طلقه الرحمه» از عراق
اجرای تئاتر در ایران، باعث مباهات من است
محمد مؤید، کارگردان عراقی که با نمایش «طلقه الرحمه» در چهلویکمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر حضور دارد، میگوید حضورش در این رویداد مهم و بزرگ، باعث مباهات اوست و از شدت خوشحالی، بسیار ذوقزده است.
بهنام حبیبی: اولین و دومین روز از برگزاری چهلویکمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر با اجرایی پرفورمنس از کشور عراق همراه شد. «طلقه الرحمه»، نمایشی است که با انجام حرکات فرم و فیزیکال بدنی بازیگران در همراهی با موزیک، قصه درد و رنج جانکاه انسانها در نبردگاه جهان امروز را به تصویر میکشد.
در پی اولین اجرا از نمایش «طلقه الرحمه»، گفتوگویی با محمد مؤید، کارگردان نمایش، داشتیم که آن را در پی میخوانید.
نمایش «طلقه الرحمه» در قالب جشنواره بینالمللی تئاتر فجر ایران روی صحنه رفت؛ برخورد مخاطبان ایرانیتان را چگونه ارزیابی میکنید؟ چه احساسی دارید؟
من با ابراز افتخار از همراهی گروه بازیگرانم، میتوانم بگویم شرکت در جشنواره تئاتر فجر، باعث مباهات من است و از شدت خوشحالی آنقدر ذوقزدهام که نمیتوانم روی پاهایم بایستم. همچنین از همه هنرمندان و تماشاگران ایرانی بابت ایستادن و تشویق بازیگرانم سپاسگزاری میکنم و امیدوارم مردم و تماشاگران فرهیخته، از جشنواره بیشتر از تماشای نمایش ما خوشنود باشند.
برایمان از سیر تبدیل ایده اولیه تا اجرای نهایی «طلقه الرحمه» بگویید. برای اجرای محتوا و مفهوم موردنظرتان سراغ چه قالب و بهاصطلاح چه ژانری رفتهاید؟ و همچنین اجرای نمایش خود را در رسیدن به این هدف چه گونه ارزیابی میکنید؟
درباره تألیف و نگارش نمایشنامه لازم است بگویم که من در حدود پنج سال با این متن درگیر بودهام. همچنین با توجه به درگیریهای پیوسته کشورم در جنگهای پیدرپی و در کنار آن، ظهور بیماریهای جهانگیر و همچنین با توجه به اینکه خود من چندین نفر از بستگانم را در جریان جنگهای کشورم از دست دادهام و این موضوعات باعث آزردگی خاطر من شده است، این موارد باعث شد تا به این فکر بیفتم که هدف خود را حتی بدون بهرهگیری از دیالوگ و کلام و تنها با بهره بردن از حرکات بدنی بازیگران، بهگونهای که برای همه انسانها قابلدرک باشد به صحنه بیاورم تا این نمایش بدون بهرهگیری از کلام و دیالوگ و تنها در قالب فرمهای اجرایی بدن بازیگران، محتوای خود را درباره وضعیت دردناک انسانها در جهان امروز، به مخاطب رسانده باشد و من به هدف خود رسیده باشم.
من با تجربهای که در حوزه اجراهای پرفورمنس و فیزیکال دارم، بر این باورم که اجرای نمایش «طلقه الرحمه» نیز توانسته است تا حد بسیار زیادی به هدف اصلی من نزدیک شود و مخاطب با آن همذاتپنداری کند.
آیا این نمایش پیشتر، در کشور عراق یا کشورهای دیگر هم اجرا شده است؟ اگر اجرا شده است، بازخورد مخاطب نسبت به آنچه بوده است؟
دو ماه پیش در جشنواره تئاتری در بغداد، این نمایش اجرا شد و توانست جایزه بهترین نمایش اجرای گروهی را از آن خود کند. اجرای این نمایش در چهلویکمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر، در واقع دومین اجرای این نمایش محسوب میشود. در عراق نیز، علاقهمندان هنر نمایش از تماشای این نمایش لذت بردند و از آن بهخوبی استقبال کردند.
تا چه اندازهای با هنر نمایش در ایران آشنایی دارید؟ نظرتان درباره هنر نمایش در ایران چیست؟
باید بگویم که من به وضعیت هنر نمایش در ایران غبطه میخورم. هنر نمایش در ایران دارای امکانات تالارها، دکور، سامانههای نرمافزاری و ... بسیار برجستهای است.
امکانات پلاتو در ایران برای ما موضوع بسیار نویی بود که تابهحال ندیده بودیم. این تعجب برای همه اعضای گروه ما وجود داشت چراکه تابهحال در امکانات پلاتویی با این کیفیت به تمرین نپرداخته بودیم و برای همه اعضای گروه، امکان جدیدی به حساب میآمد؛ ولی درباره هنر نمایش در ایران میتوانم بگویم که هنر نمایش در ایران، در حد بسیار برجسته و بالایی جریان دارد و من هم تا حدی با این هنر در ایران آشنایی پیدا کردهام.
آیا نمایشنامه و یا اجراهای غیرپرفورمنس هم داشتهاید؟ سابقه اجرایی غیر از این نمایش هم داشتهاید؟
من تابهحال تنها به کارگردانی نمایشنامههای پرفورمنس و یا فیزیکال پرداختهام و در دیگر گروههای نمایشی فعالیتی نداشتهام.
برای انتخاب بازیگران و دیگر عوامل فنی اجرا، چه برنامهای داشتید و انتخاب عوامل نمایش، چه مراحلی را طی کرد؟
از آنجا که حوزه کاری من در فضای اجراهای نمایشی مبتنی بر پرفورمنس است و آمادگی و توانایی بدنی بازیگران برای این گونه اجراها، مهمترین ویژگی محسوب میشود، من سالهاست که با تشکیل گروهی از بازیگران، اقدام به آمادهسازی بازیگرانم از راه انجام دورههای آموزشی و تمرینات ورزشی، ژیمناستیک و یوگا کردهام.
بازیگران من در پی انجام سالها تمرینات از آمادگی بدنی لازم برخوردار هستند، بنابراین برای اجراهای نمایشی خود، از بازیگران آمادهبهکار خودم بهره میبرم؛ اما برای اجرای صحنه، دکور و اکسسوار، نیازمند همکاریهای لازم از سوی برگزارکنندگان چهلویکمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر بودم که با کمال خوشنودی اعلام میکنم که برگزارکنندگان این جشنواره، نهایت همکاری را با من در آمادهسازی و اجرای نمایشم داشتند. بیشک، بدون همکاری و کمک صادقانه برگزارکنندگان جشنواره، اجرای نمایش من میسر نمیشد.
نظرتان درباره برگزاری و شرکت کردن در رویدادهای هنری از جمله جشنواره بینالمللی تئاتر فجر ایران چیست؟ فکر میکنید برگزاری این جشنواره چه دستاوردهایی را در بر خواهد داشت؟
من تا پیشازاین، هیچ اجرای نمایشی در ایران نداشتم، ولی اکنون پس از گذشت چند روز اقامت من و گروهم در ایران و انجام تمرینات برای اجرا و تنها با گذشت یک روز از برگزاری جشنواره، میتوانم بگویم که این جشنواره، یکی از جشنوارههای بسیار برجسته منطقه در زمینه هنر نمایش است و حضور هنرمندان از کشورهای مختلف در کنار هنرمندان ایرانی در این رویداد هنری به تعامل و همنشینی و همفکری و معاشرت فرهنگی و نیز تبادل تجربیات بین آنها میشود. به نظرم این جشنواره برکاتی دارد که به نفع فرهنگ و هنر منطقه خواهد بود.
در مجموع استقبال و اشتیاق مخاطبان ایرانی را نسبت به آثار حاضر در جشنواره بینالمللی تئاتر فجر چه طور ارزیابی میکنید؟ آیا ویژگی خاصی مدنظر شما در این مورد هست؟
اگرچه تنها یک روز از آغاز جشنواره بینالمللی تئاتر فجر میگذرد و نمایش ما در روز اول این رویداد روی صحنه رفت، ولی در طول چند روز تمرینات ما در پلاتوها و نیز در طول مدت ساخت و اجرای دکور و پس از آن، هنگام دریافت بازخوردها و نظرات، دریافتم که اشتیاق و علاقه هنرمندان و مخاطبان ایرانی نسبت به هنر نمایش بسیار بالاست و این حد از علاقه و اشتیاق و برنامهریزی برای برگزاری جشنواره تئاتر در ایران برای من بسیار دور از ذهن و البته شگفتانگیز بود. در اجرای اول خودم نیز، استقبال و همراهی بسیار بالایی را از سوی مخاطبان دیدم که این باعث دلگرمی بسیار زیادی برای من و گروهم شد.
در مجموع، باید بگویم که در نتیجه اولین حضورم در ایران، آنچنان اشتیاقی در من و اعضای گروهم ایجاد شده است که همگی امیدواریم تا باز هم فرصتهای دیگری برای برگزاری جشنواره در ایران به وجود بیاید تا ما هم بتوانیم با نمایشهای آیندهمان در این جشنوارهها شرکت کنیم و در کنار اجرای نمایش خودمان، از اجراهای نمایشی کشور ایران نیز بهره ببریم. وجود چنین مخاطبان پیگیر و علاقهمندی واقعا غنیمت است.